„Ja wiedziałem, że tak będzie”. Najsłynniejsze bon moty pierwszego ćwierćwiecza III RP

Głośne wypisy z ćwierćwiecza wolności pokazują, że poza niewątpliwą swobodą wypowiedzi zyskaliśmy łatwość obrażania, przeklinania, wyśmiewania i przekręcania znaczeń.

Archiwum Fraza „Ja panu nie przerywałem” stała się z czasem tak mocnym symbolem języka polityki, że telewizja Superstacja nadała jednemu ze swoich programów taki właśnie tytuł.

1989: Przeszłość odkreślamy grubą linią

Pierwsze hasło wolnej Polski – od razu zniekształcone i do tego źle zrozumiane. W oryginale wygłasza je w swoim sejmowym exposé premier Tadeusz Mazowiecki. To zdanie ma oznaczać odcięcie od odpowiedzialności za błędy poprzedniego ustroju. Zostaje zapamiętane jako „polityka grubej kreski” i odebrane przez opozycję jako darowanie win funkcjonariuszom PRL.

1990: Balcerowicz musi odejść

Leszek Balcerowicz staje się głównym bohaterem przemian gospodarczych. A powyższe hasło pojawia się już w ciągu roku od objęcia przez niego funkcji wicepremiera i ministra finansów w rządzie Mazowieckiego. Już wtedy jest skandowane na manifestacjach (co odnotowuje prasa), a media testują na nazwisku ministra słowotwórstwo – mówi się i pisze o „balceryzacji”, „brzytwie Balcerowicza”. Jest też „czterotakt Balcerowicza” („Sprzedaż stoi, produkcja siada, koszty rosną, rentowność spada”), wreszcie „plac Balcerowicza” z popularnymi „szczękami” w każdym większym mieście. Na powtarzaniu, że „Balcerowicz musi odejść”, kapitał polityczny zbija w kolejnych latach Samoobrona.

1991: Róbta, co chceta

Do TVP wchodzi program „Róbta, co chceta, czyli rockand­rollowa jazda bez trzymanki” Jurka Owsiaka, który z prezentera Rozgłośni Harcerskiej i organizatora subkulturowych imprez muzycznych staje się bohaterem masowej wyobraźni. Łatwo nawiązuje kontakt z młodzieżą, w oparciu o nią – i znajomych muzyków – zacznie tworzyć zręby największej charytatywnej akcji w kraju, a potem Przystanku Woodstock. Jego działania drażnią stronę konserwatywną i kościelną, dla których wolnościowe hasło „Róbta, co chceta” staje się symbolem relatywizmu moralnego.