Archiwum Polityki

O pracy i rynku

Przeczytajmy ponownie „Etykę solidarności” ks. prof. Józefa Tischnera. Pisana w innych realiach, dostarcza odpowiedzi także dziś, gdyż mówi nie tylko o etyce pracy, ale także o dialogu i komunikacji społecznej – wyznacznikach etyki rynku.

Pogodny październikowy dzień 1980 r., już po podpisaniu porozumień sierpniowych, ale jeszcze przed sądową rejestracją NSZZ Solidarność. Na Wawel zjeżdżają przywódcy ruchu z Lechem Wałęsą na czele. W katedrze królów Polski uczestniczą we mszy św., podczas której ks. prof. Józef Tischner wygłosił słynne kazanie „Solidarność sumień”. Słynne, bo choć bardzo krótkie, miało dla solidarnościowego etosu znaczenie definiujące.

Tischner podjął w swym wystąpieniu próbę przeformułowania doświadczenia robotniczego buntu, lokalnego w geopolitycznym sensie, w komunikat uniwersalny, zrozumiały dla całego świata.

Próba ta, wbrew panującej w Polsce euforii i życzliwemu zainteresowaniu świata, nie była łatwym zadaniem. Problem główny polegał na znaczeniu słowa solidarność. W tradycji filozoficznej, wyrażanej m.in. przez wielką myślicielkę chrześcijańską pochodzenia żydowskiego Simone Weil, solidarność kojarzono z kolektywizmem. Bo w słowie tym na pierwszy plan wysuwa się zbiorowe My, poczucie grupowej tożsamości oparte na więzach wynikających z „koleżeństwa, z osobistej sympatii lub przynależności do tego samego środowiska społecznego, do tego samego narodu, czy też wyznania religijnego”.

Taka forma kolektywnej tożsamości wyklucza jednak możliwość dialogu, którego istotą jest komunikacja między dwoma osobami, między Ja i Ty. Bez takiej komunikacji, jak przekonuje Weil, nie ma miejsca na sprawiedliwość. A właśnie wśród najważniejszych celów Solidarności – ruchu społecznego – wskazywano przywrócenie prawdy i sprawiedliwości w relacjach społecznych.

Tischner, sam podobnie jak Weil głęboki znawca filozofii dialogu, zdawał sobie sprawę, że rewolucja Sierpnia ’80, mimo swej łagodności i pokojowego przebiegu, może zakończyć się fiaskiem.

Wydania specjalne archiwalne Rewolucja Solidarności. Polska od Sierpnia 1980 do Grudnia 1981 (90082) z dnia 08.08.2005; s. 100
Reklama