Ustawa o sejmowej komisji śledczej weszła w życie 21 stycznia 1999 r., ale pierwszą taką komisję powołano dopiero 10 stycznia 2003 r.; miała zbadać sprawę oferty korupcyjnej, jaką spółce Agora SA, wydającej „Gazetę Wyborczą”, złożył producent telewizyjny Lew Rywin (skazany w procesie karnym, zaczął odbywać wyrok w więzieniu). W kolejnych latach powstały jeszcze dwie komisje: badająca m.in. sprawę aresztowania przez służby specjalne byłego prezesa PKN Orlen SA (maj 2004 r.) oraz sprawdzająca prawidłowość prywatyzacji PZU SA (styczeń 2005 r.). Komisje, działając (poza nielicznymi wyjątkami) jawnie, mają – w założeniach – na celu wyjaśnianie spraw, które dotyczą porządku prawnego i ustrojowego państwa, działania instytucji, tworzenia prawa.
W skład komisji wchodzi dziesięciu posłów wybieranych z zachowaniem proporcji sił politycznych w Sejmie. Komisja przesłuchuje świadków zeznających pod przysięgą, bada materiały dostarczone przez prokuraturę i formułuje końcowy raport. Do tej pory sprawozdanie przedstawiła komisja rywinowska, tzw. raport Ziobry, w którym poseł PiS twierdzi, że za Rywinem stało kilku polityków SLD. Wszystkim trzem komisjom zarzucano nadmierne upolitycznienie, a już zwłaszcza orlenowskiej, która skupiła się na tropieniu biznesowych powiązań prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Mówi się o konieczności znowelizowania ustawy o komisjach, tak, aby nie powielały one prac prokuratury i miały niezależnego przewodniczącego, np. sędziego Sądu Najwyższego. Prace wszystkich komisji śledczych ustają wraz z końcem kadencji parlamentu.