6 technik manipulacji stosowanych w programach informacyjnych

Temat „fake news” i medialnych manipulacji był i jest jednym z gorętszych w 2017 roku. My zaś życzylibyśmy sobie, byście w 2018 roku stali się na nie jeszcze bardziej odporni.

KŻ/Polityka <b>1. Fałszowanie liczb</b>. Łatwo można zbudować obraz klęski czy sukcesu, wyciągając korzystne dla siebie dane. Weźmy taki abstrakcyjny przykład: w 1992 roku w Warszawie aresztowano 30 przestępców, a w 2017 już tylko 10. Śmiało można by więc ogłosić sukces, czyli trzykrotny spadek przestępczości. Gdy jednak spojrzy się na całe ostatnie 25-lecie, okaże się, że co roku aresztowano średnio 20 bandytów, więc w rzeczywistości spadek jest żaden, a obydwa wyniki jedynie potwierdzają przeciętny wynik. <b>Co robić</b>: zwracaj szczególną uwagę na liczby i weryfikuj wszelkie dane. To, że ktoś przedstawia je pewnym, rzeczowym tonem, nie znaczy jeszcze, że nie dopuścił się przekłamania.

KŻ/Polityka <b>2. Półprawda</b>. Może się wydawać, że przekazanie tylko części informacji to jeszcze nie kłamstwo, a zaledwie niedopowiedzenie. Ale nawet dzieci wiedzą, że zatajenie pewnych szczegółów może wzbudzić u słuchacza zupełnie inne wrażenie na temat danej sprawy. W rezultacie dochodzi on do pożądanych wniosków, a dopiero później dowiaduje się (albo i nie), że jednak został okłamany. <b>Co robić</b>: podejmując ważne decyzje, szukaj dodatkowych informacji i pułapek ukrytych w przekazie. Nie wierz z góry we wszystkie fakty, nawet jeśli wydają się prawdopodobne.

KŻ/Polityka <b>3. Wątpliwi eksperci</b>. Jeśli materiał informacyjny okraszony jest „opinią ekspertów” bez podania jakichkolwiek danych personalnych, które pozwoliłyby ich zidentyfikować, możesz z dużym prawdopodobieństwem założyć, że coś tu jest nie tak. Swego czasu w internecie furorę zrobił reklamowy wpis na temat leczniczych właściwości naparu z korzeni mniszka lekarskiego – „eksperci” udowadniali w nim, że pozwala pokonać raka, i to w ciągu zaledwie kilku dni. Materiał został przesłany w sieci ponad 1400000 razy, a także pojawił się jako news w wiadomościach. <b>Co robić</b>: nie traktuj słów żadnego „eksperta” jako prawdy objawionej i nie wyciągaj z nich pochopnych wniosków. Myśl i kwestionuj.

KŻ/Polityka <b>4. Wskaźniki ekonomiczne</b>. W kwestii ekonomicznych wzrostów i spadków istnieje olbrzymie pole do manipulacji. Wskaźników i danych jest tyle, że niemal każdą sytuację można przedstawić na co najmniej kilka sposobów – zależnie od sposobu selekcji faktów. Przykładowo: średnia pensja w Polsce w październiku 2017 roku wyniosła 4574 zł. Są tylko dwa „ale”: po pierwsze, jest to kwota brutto, a więc należy odjąć od niej wysokość składek i podatków. Po drugie, pod uwagę bierze się tylko te przedsiębiorstwa, w których pracuje co najmniej 10 osób, a takich jest w Polsce mniej niż 5 procent. To tyle na temat statystyk. <b>Co robić</b>: musimy to powtórzyć – postaraj się w miarę możliwości weryfikować wszelkie dane.

KŻ/Polityka <b>5. Ukryte powody</b>. Nadawca programów informacyjnych ma nad nami olbrzymią przewagę. Dobrze jeśli jest uczciwy i rzetelny. Jeśli jednak ulega pokusie i zaczyna wykorzystywać przekaz do swoich własnych celów, powstaje bardzo niebezpieczna sytuacja, w której przeciętny człowiek zmienia się ze zwykłego odbiorcy w biernego uczestnika medialnej czy politycznej rozgrywki. Historia uczy, że wielu polityków próbuje zawładnąć potęgą mediów, zaprzęgając je do pracy nad kształtowaniem przychylnej sobie opinii publicznej. <b>Co robić</b>: gdy słyszysz jakiś komunikat, zawsze zadaj sobie jedno pytanie: kto mógłby skorzystać na jego emisji?

KŻ/Polityka <b>6. Nagłówki</b>. Siła nagłówków jest ogromna, bo odpowiednio nastrajają przed właściwą częścią komunikatu. W psychologii nazywa się to torowaniem – zależnie od tego, w jakim świetle nadawca chce przedstawić daną osobę czy zdarzenie, opatruje on komunikat nagłówkiem, który już na początku nadaje informacji pozytywny lub negatywny wydźwięk. Dzięki temu pozostałą treść odbierasz w odpowiednim kontekście. <b>Co robić</b>: zakładaj filtr na własne emocje. Nie daj ich w sobie wzbudzić już na starcie, ponieważ silnie zaburzają one Twoje postrzeganie. Krzyżuj też różne opinie – zawsze słuchaj argumentów zarówno przeciwników, jak i zwolenników danej tezy. W ten sposób zwiększysz swoje szanse na dotarcie do prawdy.