Agnieszka Kloch: – Czym jest genetyka zachowania?
Prof. Włodzimierz Oniszczenko: – To dyscyplina z pogranicza nauk biologicznych i społecznych, w której badamy, jaki wpływ na zachowanie ludzi i zwierząt mają geny. Do badania cech osobowości, inteligencji czy postaw stosujemy dostępne przedstawicielom nauk społecznych metody kwestionariuszowe. Nie mamy jednak zaplecza laboratoryjnego, współpracujemy więc z genetykami, którzy dysponują warsztatem umożliwiającym izolację DNA i oznaczanie jego zmienności.
Rozmawiamy o cechach osobowości i cechach zachowań – jak je definiuje genetyka zachowań?
Najbardziej popularna dziś teoria wyróżnia pięć cech osobowości: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenie, ugodowość i sumienność. Przyjmuje się, że za pomocą tego zestawu da się opisać osobowość każdego człowieka, wyjaśnić różnice między poszczególnymi osobami. Natomiast cechę rozumiemy jako skłonność, pewną tendencję do reagowania w określony sposób. Możemy rozważyć to na przykładzie lękliwości, czyli skłonności do reagowania lękiem nie tyle na każdą sytuację, ile nawet na pojawienie się zagrożenia, poczucia niepewności. Na tym właśnie opierają się kwestionariusze osobowości – jest to lista pytań dotycząca zachowań w różnych sytuacjach. Pytamy o zachowania, w których – jak sądzimy – przejawia się badana cecha. Na podstawie relacji danej osoby wyciągamy wnioski o natężeniu tej cechy, o indywidualnej tendencji do reagowania w określony sposób.
Z jednej strony fakt, że człowiek ma określony genotyp, nie decyduje jednak, że będzie na pewno funkcjonował w określony sposób – to zależy od warunków środowiskowych.