Ludzie klasy super. W czym pomagają samokontrola i niezawodność, a kiedy stają się udręką

W czym pomagają samokontrola i niezawodność, a kiedy stają się udręką.

Mirosław Gryń/Polityka Wyższa sumienność wiąże się z lepszym zdrowiem, a także z dłuższym życiem.

Artykuł ukazał się w „Ja My Oni” tom 35. „Alfabet człowieka przyzwoitego”. Poradnik dostępny w Polityce Cyfrowej i w naszym sklepie internetowym.

***

Sumienność to jedna z cech Wielkiej Piątki, a więc jedna z podstawowych charakterystyk, które zdaniem wielu badaczy opisują w pełni, choć na najbardziej ogólnym poziomie, osobowość człowieka. Czym jest? Wiąże się z pewnością ze społecznym dostosowaniem, a więc z respektowaniem norm, które ludzie tworzą między sobą. A także ze skłonnością do powściągania zachowań spontanicznych i impulsywnych. Interesującym opracowaniem naukowym na ten temat jest praca dr Małgorzaty Hołdy z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Według niej sumienność w takim ujęciu to cecha, którą od bardzo dawna dostrzegają badacze różnic indywidualnych. I na długo zanim pojawiła się i rozpowszechniła w psychologii koncepcja Wielkiej Piątki, umieszczali ją (i nadal umieszczają) w różnych koncepcjach osobowości jako samokontrolę, niezawodność, siłę charakteru lub woli czy nawet sumienie.

Najstarszy w psychologii nurt, w którym sumienność rozumiana jest jako tendencja do poddawania swojego zachowania normom społecznym, to klasyczna psychoanaliza. Zygmunt Freud, ponad sto lat temu, a więc w czasach, gdy koncepcje osobowości nie były osadzone w systematycznych badaniach, ale wynikały z intuicji ich autorów, zaproponował, aby obok id i ego wyróżnić jeszcze jedną instancję psychiki: superego. Dwie pierwsze mają charakter wrodzony, niejako biologiczny – id to pierwotne popędy i zbiornik energii mentalnej, ego jest aparatem poznawania rzeczywistości, elementem racjonalności i rozumu; zaś superego jest produktem społecznego oddziaływania.