Refleksje nad kremówką. Czy emocje naprawdę przeszkadzają w myśleniu?

Dr hab. Kamil Imbir o tym, skąd biorą się w człowieku emocje i czy aby na pewno wszystkie zakłócają racjonalne myślenie oraz równowagę psychiczną.

EWA WILK: – Gdy pytać ludzi o dobrostan psychiczny, dla wielu jednym z pierwszych skojarzeń jest równowaga emocjonalna: swoje gniewy, smutki, ale i radości trzeba trzymać na uwięzi. Pan, jako badacz tego zjawiska, sprawę komplikuje, poczynając od systematyki emocji.
KAMIL IMBIR: – Równowaga emocjonalna dotyczy przeróżnych emocji. Kiedy człowiek doświadcza świata, reaguje w rozmaity sposób; terminów określających te stany jest bardzo dużo. Ważnym zadaniem psychologii jest nie tylko to, by tę różnorodność opisać, ale też poszukiwać mechanizmów, które leżałyby u jej podłoża. Ja zajmuję się rozróżnieniem emocji właśnie pod względem tego, w jaki sposób powstają. Istnieją zatem emocje o genezie automatycznej i refleksyjnej. Pierwsze są spontaniczne – pojawiają się w odpowiedzi na bodziec, a obróbka bodźca jest szybka i bezwysiłkowa. Żeby zaś pojawiły się te drugie, potrzeba zaangażowania człowieka w świadomą ocenę, interpretację danej sytuacji, w porównanie z podobnymi zdarzeniami przy użyciu jakichś kryteriów, jak to określamy – standardów wartościowania.

Dobre – złe, przyjemne – nieprzyjemne

Czyli w przypadku emocji refleksyjnej człowiek ocenia to, co mu się przydarza, w kategoriach dobre – złe?
Dokładnie. W systemie automatycznym odczuwa, czy coś jest przyjemne, czy nieprzyjemne. Zostało to w zasadzie zdefiniowane przez ewolucję. Np. jemy słodkie ciastko i natychmiast odczuwamy to jako przyjemne, bo słodycz oznacza kalorie. Nasze podstawowe preferencje smakowe są uwarunkowane w dużej mierze biologicznie. Lubimy jeść dużo cukru i dużo tłuszczu, gdyż jest to najbardziej kaloryczny posiłek, a w przeszłości zwykle nie wiadomo było, kiedy nastąpi kolejny, więc trzeba było się najeść do syta, ile się da.