Studium przypadku. Niemcy: Istny feniks
Federalna demokracja niemiecka – silna i trwała
W maju 2009 r., w 60. rocznicę uchwalenia ustawy zasadniczej Republiki Federalnej, „Die Zeit” pisała, że nowa republika liczy sobie 220 lat. Wprawdzie warunkiem jej powstania było rozbicie III Rzeszy przez aliantów, ale jej idee nie są importem, lecz rodziły się już pod wpływem rewolucji francuskiej. Pierwszy projekt republikańskiej konstytucji dla Niemiec spisano w 1799 r. w Bazylei. Pierwszy budynek niemieckiego parlamentu wzniesiono w 1808 r. w Kassel. Pierwsze posiedzenie zwołano w 1848 r. do Frankfurtu.
Wprawdzie rzeczywista republika (zwana Weimarską) powstała dopiero w wyniku klęski wilhelmińskiego cesarstwa w 1918 r. – i przetrwała tylko 14 lat – ale wcale nie była skazana na klęskę. Walczyła o siebie i wprawdzie uległa siłom antydemokratycznym, niemniej to do jej dorobku odwoływała się także ta zachodnioniemiecka republika, która na tyle okrzepła od 1949 r., że stała się solidną demokracją przyciągającą również Niemców z NRD i budzącym zaufaniem partnerem w jednoczeniu Europy.
Republika Federalna od początku była definiowana jako ustrojowa korekta Weimaru, a nie jego kontynuacja po 12 latach totalitarnej III Rzeszy i czterech latach „dyktatury liberalizacyjnej” – jak okupację przez zachodnich aliantów nazwał historyk Lutz Niethammer. Na gruzach scentralizowanego państwa wodzowskiego przywrócono państwo federalne. Nie ma w nim centralnego ministerstwa kultury, oświata jest w gestii landów; podobnie policja i telewizja ARD, która przestrzega daleko idącej autonomii telewizji lokalnych. Ta zdecentralizowana republika miała być od początku umocowana w Europie: w art. 24 ustawy zasadniczej zapisano, że Republika Federalna może przekazywać suwerenne prawa na „urządzenie międzypaństwowe”.
W odróżnieniu od Weimaru wzmocniono struktury przedstawicielskie, a osłabiono elementy demokracji plebiscytowej, które dla niemieckich konstytucjonalistów były tzw.