Pomocnik Historyczny

Mit Trzeciego Rzymu

Zoe Paleolog z mężem Iwanem III i dziećmi podczas uroczystości Niedzieli Palmowej, tkanina z XV w. Zoe Paleolog z mężem Iwanem III i dziećmi podczas uroczystości Niedzieli Palmowej, tkanina z XV w. BEW
Od przeszło pięciu wieków mesjanistyczna teoria Moskwy jako Trzeciego Rzymu zachowuje podziwu godną żywotność, ba – w poszczególnych okresach staje się nawet znacznie bardziej popularna niż w dobie swych narodzin.
Medal wybity z okazji urodziin wielkiego księcia Konstantego przez jego matkę Katarzynę II w 1779 r.AN Medal wybity z okazji urodziin wielkiego księcia Konstantego przez jego matkę Katarzynę II w 1779 r.

Pierwsza lekcja ideologii imperialnej. U schyłku wieków średnich władcy moskiewscy, aspirujący do połączenia pod swym berłem wszystkich ruskich dzielnic, utrzymywali z panującą w Carogrodzie (jak – przypomijmy – nazywano Bizancjum/Konstantynopol na średniowiecznej Słowiańszczyźnie) dynastią Paleologów stosunkowo bliskie kontakty. Nie podejmowali też przez dłuższy czas – inaczej niż carowie Bułgarii i Serbii – rywalizacji o prymat w okrojonym i wciąż kurczącym się prawosławnym uniwersum. Wyjątek stanowiła decyzja potężnego Wasyla I, który nakazał pomijać imię basileusa (tak brzmiał w tradycji bizantyńskiej tytuł cesarski) w liturgii kościelnej, butnie wywodząc: „Mamy Kościół, nie mamy cesarza”…

Wielki kniaź został wówczas energicznie przywołany do porządku przez patriarchę Antoniosa I – sternika Kościoła greckiego, ucieleśniającego ideę bizantyjskiej ekumeny pod rządami cesarza Romajów (czyli Rzymian, tak bowiem Bizantyjczycy zwykli nazywać siebie samych), który zaordynował krnąbrnemu Rurykowiczowi cenną lekcję ideologii imperialnej: „Cesarstwo i Kościół tworzą jedność i wspólnotę i nie mogą być od siebie oderwane. (…) Na świecie jest tylko jeden cesarz, który z wyłączeniem wszystkich innych czczony jest przez ogół chrześcijan” (czyli prawosławnych). Konkluzja owego duszpasterskiego posłania wskazywała, iż kwestionowanie zwierzchności cesarskiej jest równoznaczne z podważaniem autorytetu Kościoła, który „udziela mu konsekracji, otacza go szacunkiem, namaszcza świętym balsamem i wyświęca na cesarza i autokratora Rzymian, czyli wszystkich chrześcijan”.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Rosjan” (100087) z dnia 11.12.2014; Świt Rusi; s. 60
Reklama