Pomocnik Historyczny

Prolog. Powstańcza wojna

Trzy śląskie powstania

Grupa śląskich powstańców na parowozie, 1921 r. Grupa śląskich powstańców na parowozie, 1921 r. Zbiory Krzysztofa Chojnackiego / EAST NEWS
Powstania śląskie były w istocie trzyletnim krwawym konfliktem polsko-niemieckim. Dyskusja na ich temat trwała już w trakcie walk; w II RP była podłożem politycznych sporów między sanacją i opozycją; w PRL próbowano ją wykorzystać do pokazywania plebejskich korzeni polskiego Śląska. Do dzisiaj jest ważna w budowie regionalnej tożsamości.

Wersalskie rozczarowanie. W polskich roszczeniach terytorialnych po I wojnie światowej Górny Śląsk nie znalazł tak oczywistego statusu jak Wielkopolska i ziemie zaboru pruskiego. Patrząc historycznie, a tak wówczas uzasadniano odrodzenie Rzeczpospolitej, Śląsk odpadł od Korony Polskiej już w XIV w. i znajdował się poza jej granicami z 1772 r. (sprzed pierwszego rozbioru). Od tej pory bardziej był związany z Pragą, Wiedniem i Berlinem niż Warszawą, chociaż bezpośrednia granica do XVIII w. powodowała, że kontakty Górnego Śląska z Polską były ciągłe i trwałe.

Polskie żądania do uzyskania Śląska po zakończeniu Wielkiej Wojny, wysunięte w czasie rokowań pokojowych w Paryżu, musiały być więc uzasadnione inaczej niż tylko powrotem do historycznych granic. Po raz pierwszy jasno wyraził je Wojciech Korfanty w głośnym przemówieniu wygłoszonym 25 października 1918 r. w parlamencie niemieckim. Zażądał włączenia do polskiego państwa, oprócz ziem zabranych w wyniku zaborów, także Śląska Górnego i tzw. Średniego (czyli sięgającego aż po Wrocław), odwołując się do podziałów etnicznych i prawa do samostanowienia narodów – idei, którą w czasie konferencji pokojowej będzie wspierał przede wszystkim amerykański prezydent Woodrow Wilson. Tak sformułowane polskie postulaty przedstawił w Paryżu Roman Dmowski 29 stycznia 1919 r. Mimo poparcia francuskiego, ostateczny wynik rokowań pokojowych w sprawie Śląska był dla strony polskiej rozczarowaniem. W art. 88 traktatu wersalskiego zadecydowano o przeprowadzeniu plebiscytu, w którym miejscowa ludność miała zadecydować, czy chce należeć do Niemiec czy do Polski (nie było to więc pytanie o tożsamość narodową!). Uprawnieni do głosowania zostali także tzw. emigranci, a więc osoby, które urodziły się na obszarze plebiscytowym, ale już na nim na stałe nie mieszkały.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Śląska” (100153) z dnia 05.08.2019; Temat z okładki; s. 7
Oryginalny tytuł tekstu: "Prolog. Powstańcza wojna"
Reklama