Tajna konferencja w Pyrach. Jeśli szukać historycznego momentu, który zaważył na militarnym przebiegu II wojny światowej, to była nim niewątpliwie polsko-francusko-brytyjska tajna konferencja wywiadowcza w Pyrach i Warszawie 24–27 lipca 1939 r. Polscy kryptolodzy przekazali wtedy sojusznikom technologię łamania Enigmy, niemieckiego mechanicznego systemu szyfrowego, którym posługiwały się siły zbrojne Trzeciej Rzeszy. Nie oznaczało to wszakże gwarancji czytania jej w każdych warunkach, tym bardziej że sami Polacy stracili tę możliwość w grudniu 1938 r., po dokonaniu przez Niemców ulepszeń. Dzięki jednak informacjom od polskiego wywiadu stało się jasne, że można Enigmę pokonać. Łatwiej było więc Brytyjczykom w następnych latach kierować do jej złamania większe zasoby ludzkie i techniczne.
Machiny wywiadowcze. Rozwój radiowywiadu od czasu I wojny światowej spowodował, że w czasie kolejnej wywiad przestał być miejscem dla samotnych agentów, choć i oni odegrali swoją rolę. Zastąpiły ich wielkie machiny wywiadowcze zatrudniające tysiące ludzi i dysponujące dużymi budżetami. Kwestią zasadniczą stała się właściwa organizacja służb specjalnych i zapewnienie ich współdziałania, a także umiejętność analizy materiałów wywiadowczych. W tej dziedzinie Brytyjczycy w ciągu kilku lat zbudowali precyzyjny mechanizm. Przy okazji pomogli stworzyć amerykański wywiad Office of Strategic Services (OSS, Biuro Służb Strategicznych) pod kierownictwem Billa Donovana. Natomiast w przypadku Niemiec hitlerowskich w ciągu wojny postępowała degeneracja Abwehry – służby wywiadu zagranicznego, która doprowadziła do jego rozwiązania przez Hitlera w 1944 r.
Na początku II wojny światowej niepowodzenia i słabości wywiadowcze Niemcy rekompensowali potęgą i skutecznością machiny wojskowej, która do bitwy moskiewskiej w grudniu 1941 r.