Społeczeństwa bezpaństwowe
Wspólnoty wędrujących zbieraczy i łowców. Do Egiptu i pozostałej części Afryki Północnej rolnictwo docierało od VI tys. p.n.e., to jest wkrótce po rewolucji neolitycznej na Bliskim Wschodzie. Jednak na znacznym obszarze Afryki Subsaharyjskiej jeszcze w pierwszych wiekach naszej ery zbieractwo – połączone z łowiectwem i rybołówstwem – było dominującą formą gospodarowania. Społeczności zbieracko-łowieckie tworzyły wspólnoty liczące od kilkunastu do kilkudziesięciu osób. Przemieszczały się one na znacznych obszarach i nie zakładały stałych siedzib. Głównym czynnikiem ograniczającym wielkość grupy była zdolność zgromadzenia żywności wystarczającej do przetrwania na dostępnym terytorium. Członków grupy łączyło bliskie pokrewieństwo, a jej przywództwo miało charakter nieformalny.
Społeczności osiadłych rolników i hodowców. Tak jak w innych częściach świata hodowla zwierząt początkowo bywała związana z osiadłym lub częściowo osiadłym trybem życia, często też połączona z rolnictwem. Rolnicy i hodowcy mogli wytwarzać znacznie większe ilości żywności. Dzięki temu organizowali się w liczniejsze wspólnoty i w ciągu I tys. n.e. zdominowali niemal całą Afrykę na południe od Sahary, z wyjątkiem jej południowych krańców. Dość wcześnie rolnicze stały się prawie wszystkie ludy należące do rodziny językowej bantu, które z dzisiejszego pogranicza kameruńsko-nigeryjskiego przeniosły ten rodzaj gospodarki do Afryki Środkowej, Wschodniej i Południowej. Przewaga ludności Bantu nad innymi napotkanymi grupami polegała również na umiejętności wyrobu narzędzi żelaznych.
Osadnicy prowadzili gospodarkę wypaleniskową. Wykarczowane i wypalone pola uprawiali przez kilka lat, a gdy wyższe plony uzyskane dzięki popiołowi spadały, pozostawiali je odłogiem i przenosili się w inne miejsce.