Narodziny mitu belle époque
Pamięć o Gierku. Dlaczego stał się symbolem starych, dobrych czasów?
Pozytywny bohater. Co się stało, że 40 lat po swoim upadku I sekretarz KC PZPR jest pozytywnym bohaterem zbiorowej wyobraźni? Przecież rewolucja Solidarności wybuchała z powodu jego i premiera Piotra Jaroszewicza woluntaryzmu gospodarczego, megalomanii inwestycyjnej i nieroztropnej polityki kredytowej. Z ich winy rozpoczął się najdłuższy w historii powojennej Europy kryzys gospodarczy. Obiecali życie bez podwyżek cen, a pod koniec dekady te galopowały, odbierając ludziom nadzieje na dostatek. Polacy zapytani w kwietniu 1982 r. przez OBOP uważali, że na powstanie kryzysu wpłynęły błędne decyzje polityczne i gospodarcze osób będących u władzy. Jedna trzecia wskazywała na nadużycia, kradzieże i łapownictwo elity gierkowskiej. „Swoją drogą takiej grupy filutów, kanciarzy i oszustów jak ekipa Gierka, to jeszcze w Polsce nie było – w listopadzie 1977 r. napisał w dzienniku Stefan Kisielewski. – Nikt ich już nawet nie podejrzewa o jakikolwiek marksizm, po prostu trzymają się kurczowo władzy i swoich dostatków”.
Sierpniowa krytyka. Strajki sierpniowe uruchomiły falę krytyki porządku społeczno-politycznego panującego od 1945 r., a uosobieniem całego zła byli członkowie rządzącej wówczas ekipy. Pierwsi sekretarze wojewódzcy, ministrowie, dyrektorzy zakładów stali się obiektem najrozmaitszych ataków. Zaraz po ustąpieniu Gierka z funkcji I sekretarza KC PZPR Polacy odsądzali go od czci i wiary. Zewsząd dobiegało żądanie ukarania. Opowiadano sobie o luksusach życia prominentów, ich willach i mieszkaniach pobudowanych za publiczne pieniądze. Edward Gierek – czytamy w opracowaniu Najwyższej Izby Kontroli sporządzonym w 1981 r. – wybudował na koszt państwa dwusegmentowy dom w Katowicach. Po obniżonych kosztach i przez państwowe spółki pobudowali się obaj synowie I sekretarza.