Pomocnik Historyczny

Ustrój w praktyce

Ustrój: kontrola i równowaga

Gen. Andrew Jackson, późniejszy ekspansywny prezydent, nazywany przez wrogów królem Andrzejem, w bitwie pod Nowym Orleanem w 1815 r.; litografia z 1856 r. Gen. Andrew Jackson, późniejszy ekspansywny prezydent, nazywany przez wrogów królem Andrzejem, w bitwie pod Nowym Orleanem w 1815 r.; litografia z 1856 r. BEW
Praktykowanie konstytucji ewoluowało w kierunku wzmacniania prezydentury, kompetencji władzy federalnej względem władz stanowych, rozrostu sądownictwa oraz przetasowań w klasycznym systemie kontroli i równowagi.

Podstawy konstytucyjne. Konstytucja federalna, która weszła w życie w 1788 r., stworzyła podstawy systemu politycznego Stanów Zjednoczonych określanego jako system prezydencki czy też prezydencjalny. Jego cechami wyróżniającymi było jednoczesne funkcjonowanie prezydenta jako głowy państwa i szefa władzy wykonawczej, całkowity podział władzy oznaczający niemożność łączenia funkcji i stanowisk oraz polityczna odpowiedzialność prezydenta i jego administracji przed Kongresem. Niezwykle istotnym elementem amerykańskich rozwiązań ustrojowych był system kontroli i równowagi, który ustanawiał mechanizmy pozwalające na wzajemną kontrolę instytucji władzy państwowej, aby żadna z władz nie dominowała nad pozostałymi.

Analiza schematu funkcjonowania systemu kontroli i równowagi w pierwszych latach państwowości amerykańskiej wskazuje, że ten idealnie zrównoważony układ wcale nie zakładał równości wszystkich trzech gałęzi władzy federalnej. To prezydent jako szef władzy wykonawczej oraz Kongres jako główny ustawodawca otrzymały mechanizmy wzajemnej kontroli oraz kontroli sądów, których rola w tradycyjnym schemacie trójpodziału władzy była ograniczona.

Kolejną cechą wyróżniającą amerykańskiego systemu politycznego była zasada federalizmu ustanawiająca złożoną formę terytorialną państwa, z dwoma poziomami władzy: rządem federalnym oraz rządami stanowymi. Zasada ta, z teoretycznego punktu widzenia, polegała na przekazaniu władzy federalnej kompetencji wyliczonych w dokumencie konstytucyjnym, natomiast wszystkich pozostałych, niewyrażonych wprost w ustawie zasadniczej – rządom stanowym.

Wszystkie powyższe zasady kształtowały unikatowy system polityczny, którego przyszłość i efektywność była niewiadomą dla samych jego autorów, co wyrażały m.

Pomocnik Historyczny „Stany Zjednoczone Ameryki wydanie II” (100192) z dnia 21.02.2022; USA. Narodziny potęgi; s. 31
Oryginalny tytuł tekstu: "Ustrój w praktyce"
Reklama