W salonach Europy. Jest rok 1787. Naprzeciw siebie siedzą król Stanisław August Poniatowski, ambasador rosyjski w Warszawie Otto Magnus von Stackelberg, angielski Charles Whitworth, ten już niemal na walizkach, za kilka miesięcy przeniesie się do Petersburga, rezydent pruski Ludwig Heinrich Buchholtz i austriacki chargé d’affaires Benedikt de Caché. Rozmawiają po francusku: Polak, Rosjanin, Anglik, Prusak i Austriak. Nie ma wśród nich Francuza, dyplomatyczne stosunki z Francją od czasu elekcji Poniatowskiego nie układają się najlepiej, co dla wyboru języka rozmowy nie ma znaczenia. Warszawa, Petersburg, Wiedeń, Berlin, a nawet Londyn, salony i dyplomaci XVIII-wiecznej Europy mówią wyłącznie po francusku. Mówią i myślą. Język francuski dla tego stulecia jest nie tylko narzędziem komunikacji, ale także wielkiej modernizacji ówczesnej rzeczywistości w nauce, sztuce, prawodawstwie.
Słownik oświeceniowy, lingwistyczne świadectwo nowoczesnego myślenia o świecie, obejmuje francuskie, ale też angielskie wielkie traktaty naukowe i filozoficzne, potem kolejno, literaturę piękną, korespondencję, a gdzieś w okolicach rewolucji francuskiej dociera także do języka tych, którzy znajdowali się na „dolnej granicy słowa pisanego”. Ba! To Francja i język francuski są odpowiedzialne za promocję prężnie rozwijającej się kultury angielskiej, jej filozofii i literatury. Anglia staje się modna, Anglię się zwiedza, Anglików się czyta i Anglików się tłumaczy – oczywiście na francuski.
Jaka była droga języka francuskiego do roli „uniwersalnego języka Europy” (cyt. za Akademią Pruską, Berlin, 1782 r.)?
Baza kulturowa. Dzisiejsza Francja w czasach starożytnych była nazywana Galią.