Ideał elit wieku świateł. Pojęcie absolutyzmu oświeconego pojawiło się późno, w drugiej połowie XIX w. na gruncie historiografii niemieckiej (artykuł Wilhelma Roschera z 1847 r., w którym użył on terminu der aufgeklärten Absolutismus). Mimo zawrotnej kariery w historiografii europejskiej w następnych dekadach, należy do tych aspektów historii osiemnastowiecznej Europy, którym trudno nadać precyzyjne znaczenie. Niewielu tylko pisarzy XVIII stulecia pokusiło się o sformułowanie jakiejś systematycznej teorii „oświeconej” władzy monarszej. Na ogół, tak jak francuscy fizjokraci, zadowalali się przywoływaniem platońskiego ideału „filozofa na tronie” i wskazywaniem „ducha monarchów filozofów” (ks. Joseph de La Porte, 1765 r.). Pod dyktando Woltera następca tronu w Prusach, przyszły Fryderyk II, pisał „Antymakiawela” („Antimachiavel, ou Examen du Prince de Machiavel”; wydanie wcześniejsze miało tytuł o nieco innym brzmieniu: „Antimachiavel, on Essai de critique sur le Prince de Machiavel”, przyp. red.), w którym nazywał nowoczesnego władcę „pierwszym sługą państwa”.
Absolutyzm oświecony, we Francji nazywany oświeconym despotyzmem (l’despotisme éclairé) – silna, scentralizowana i sprawowana przez wykształconych monarchów władza – stanowił ideał dla większości intelektualnych i politycznych elit „wieku świateł”. Zgodnie z nim jedynie oświeceni, równocześnie zaś wyposażeni w silną, w pełni suwerenną władzę monarchowie mogli nadać państwu nową formę i nowy kierunek działania. „Państwo – pisał August Ludwig von Schlözer (1735–1809) – jest bezwładną masą, której dopiero monarcha nadaje życie; nieruchomą maszyną, którą dopiero monarcha wprawia w ruch i której mechanizmowi przydaje realności.