Państwo przyszłości. W pierwszej epoce brandenbursko-pruskiej historii, mającej zasadnicze znaczenie dla całej historii Prus, w czasach Wielkiego Elektora, wytworzył się ów charakterystyczny rys młodej państwowości: świadomie protestancki charakter. Również inne niemieckie państewka terytorialne były protestanckie, ale państwo prusko-brandenburskie wyróżniało się na tle pozostałych pewną osobliwością: dom panujący – od konwersji elektora Jana Zygmunta w 1613 r. – był wyznania kalwińskiego i tym samym dzielił go wyznaniowy dystans od luterańskiej ludności kraju.
Miało to wiele konsekwencji. Po pierwsze, Hohenzollernowie rychło poczuli się zmuszeni do prowadzenia polityki tolerancji religijnej, aby ułożyć modus vivendi ze swoimi własnymi poddanymi. Luteranie i kalwini, ale także katolicy, a później i pietyści, powinni korzystać w państwie z politycznego równouprawnienia, tak aby można było przezwyciężyć gehennę wojen religijnych. Po drugie, kalwińskie wyznanie domu panującego pomagało wystąpić z większą pewnością siebie przeciw światu kontrreformacji, tworząc przeciwbiegun wobec katolickiego południa Rzeszy. Pozostawiając za sobą luterańską powściągliwość, państwo prusko-brandenburskie stało się miejscem, w którym – porzuciwszy okowy średniowiecznej pobożności – krystalizował się duch aktywnego protestantyzmu. Po trzecie wreszcie, kalwinizm popierał coś, co można byłoby nazwać uniezależnieniem się państwa Hohenzollernów od Rzeszy: stopniowe, ale zdecydowane uwalnianie się młodej państwowości z więzów kostniejącego Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Żadne inne niemieckie państwo nie stawiło tak trzeźwego i jednoznacznego oporu romantycznym marzeniom i odrodzeniu starych rządów Rzeszy jak państwo Hohenzollernów.
Gdyby w tamtych czasach zapytano: „Czym są Prusy?