Mantra włóczęgi

Nasze domy znudziły nam się przez to nieustające siedzenie, znamy na pamięć każdą plamkę na suficie, rysę na podłodze. Chcemy odmiany.

się u Grażyny z lockdownem. Zamiast wsiąść do metra czy tramwajów, krążyła po swoim adoptowanym mieście na piechotę, przystając tam, gdzie zastało ją zdziwienie, zachwyt, zmęczenie. Zamknięte kafejki zmieniły wygląd ulic, ściany budynków odsłoniły swoje tajemnice, na gzymsy i place wróciły ptaki

Rodacy w służbie skojarzeń

Przypadkowymi bohaterami polszczyzny bywają niemal wyłącznie mężczyźni. Czy nie pora na wprowadzenie kobiecej bohaterki?

Sprzątam, więc jestem

„Home, sweet home”… Jak wygląda domowa rzeczywistość wiosną 2021 r.?

Imperium strachu

Dopóki będziemy straszyć dzieci, tak jak my byliśmy straszeni, dopóty zamknięty będzie krąg przemocy i strachu, kwitnąć będzie imperium strachu.

Nauczyciel matematyki w podstawówce Grażyny świetnie bawił się na własnych lekcjach. Przechadzał się po klasie, a gdy zatrzymywał się przy wybranych uczniach, ci zrywali się i stawali na baczność. Wtedy on ujmował ramię ucznia tuż nad łokciem i zaczynał powoli zaciskać. Kiedy dziecko nie

Obrońcy drzew

Rosną szeregi obrończyń i obrońców przyrody. I nie jest to żadna „ideologia”, którą wszędzie tropią pokrzywione psychicznie jednostki ludzkie.

, sosnowy, niedaleko Dobrego. Brzozy, do których można było się przytulić. Grażyna pamięta wyjazdy z betonu warszawskiego blokowiska do rodzinnego lasu, którego nazwę wzięła na swój pseudonim literacki. Krąg sosen o miodowych pniach, brzozy samosiejki. Dąb, który ma kilkaset lat. Rodzimy się z poczuciem, że

Małgorzata – mistrzyni

Co zrobić, by w ramach życia wewnętrznego nie dostać w bonusie zniewolenia?

. Podobno, gdy ją palono, zapadła niezwykła cisza. Ludzie nie bawili się, patrząc na trawione ogniem ciało, jak to mieli w zwyczaju, ale płakali. Był 1 czerwca 1310 r. Jednak jej książka przetrwała. Inkwizytorzy jej raczej nie przeczytali, bo była wysublimowana, literacko kunsztowna. Ścigali autorkę za

Gorset zerojedynkowy

Wielkie społeczne debaty XXI w. wzbogacają nasz rozwój jako jednostek i jako grup.

zrozumienie to jedno, ale gorliwość ideologiczna owocująca rasizmem i wykluczeniem to inna sprawa. Grażyna zastanawia się, czy dziś mogłaby wydać powieść „Pani Furia”, której główną bohaterką jest kongijska policjantka mieszkająca w Brukseli. Powieść wyszła w 2016 r. w Polsce, a w 2019 r. i

Ruletka przywileju

Na szczęście idzie wiosna, wiatr rozpędza zimowe chmury. Aż się prosi, by wystawić do słońca zamaskowaną twarz.

Obieranie z tożsamości

Ile można tkwić w toksycznej relacji z Polską, która ostatnio więcej zabiera sił życiowych, niż daje.

pisze się cyrylicą i przegania niedźwiedzie, to coś dla tych, którzy mają szerokie pojęcie patriotyzmu. Nie są tak bardzo przywiązani do pojęcia „to moje”, „u siebie”. Grażyna wyjechała z Polski dwadzieścia lat temu z ciekawości, a nie za chlebem czy z powodu represji. Polska

Pandemino

Czasem jednak zaciskamy zęby i nucimy w głowie piosenkę Tiltu „Jeszcze będzie przepięknie”, bo trudno jest patrzeć na to, co dookoła.

myśleć o pokładach ludzkiego nieszczęścia, smutku, wściekłości i frustracji. Dlatego piszemy „byłby” w trybie warunkowym, bo zakładamy, że ta wizja się nie spełni, vide: radykalna nadzieja. W domu rodzinnym Grażyny, kiedy sytuacja była podbramkowa, mawiało się, że „potrzebna jeszcze

Zielone w mieście

„Seks w zielonym mieście”? To jest nasza przyszłość.

czasu Zieloni (Ecolo) i od razu jest lepiej – piesi mogą chodzić, ptaki śpiewać, a cykliści (za przeproszeniem) pedałować, ile wlezie. Od 1 stycznia miasto przyjęło dumną nazwę Ville 30 (Miasto 30), co oznacza w praktyce, że ktokolwiek dociśnie pedał gazu i osiągnie prędkość powyżej 30 km/h, temu

Lista marzeń

Tożsamości jest wiele, a zawężanie ich do dwóch płci i wbijanie ludzi w konserwatywne wzorce kulturowe to zawracanie Wisły kijem.

Własny pokój

W Polsce, w Chinach, wszędzie, zmagamy się z tym samym problemem: opisywane przez nas doświadczenie wciąż traktowane jest jako „kobiece”, a nie jako uniwersalne.

Sex talk

W kontekście kobiecej rewolucji na ulicach szczególnie groźna jest nienawiść wobec kobiet.

Po prostu zapytaj

Chciałyśmy rozmawiać, ale nikt nie słuchał. Niewidzialne kobiety zaczęły krzyczeć.

Tylko spróbuj!

To jest walka o równość, a nie lokalne potyczki z zaciętą figurynką, która skacze ruchem konika szachowego między Żoliborzem a Wiejską. Warto się trzymać tej szerokiej perspektywy.

Zgruzowstałość

Tożsamości – te powojenne, zgruzowane, i dzisiejsze, ksenofobicznie zawężone – są zabójcze.

koszulach i wodach kolońskich” – pisze Karolina Sulej. Grażyna cieszy się, że powstały „Rzeczy osobiste”. Sulej przejmująco pisze o przetrwaniu, nie omyka się w sentymentalizm ani w banał, nie kusi jej wzniosłość. Oddaje głos kobietom, które przeżyły miesiące, lata w obozach

Robin Hoodki

Starzenie się wciąż nie jest wpisane w kobiecy kalendarz kulturowy.

. Niebyt zaczyna się z pierwszym siwym włosem. Nic dziwnego, że w ruch idzie farba – nie tyle, żeby wciąż się podobać, co po to, żeby człowieka nie zwolnili. Drugie tabu, o którym pisze Chollet, nie jest już tak oczywiste. Grażyna przeczytała zdanie „można być singielką i całością” i

Księżniczki lubią groch

Szkoda, że tak mało jest miejsc, gdzie można rozmawiać o literaturze. Prawdziwie, z pasją, bez cenzury.

: „Bez czytania nie ma oddychania. Ciągi liter układają się w nowe światy, które tworzymy w naszej wyobraźni. Nie ma lepszego sposobu na oderwanie się od rzeczywistości, a jednocześnie zrozumienie jej i znalezienie wewnętrznego spokoju”. Grażyna poszła w zmysły: „Książki to miłość

Szugar dziady

Zjawisko jest, a nie ma słów na jego opisanie. Kołtuństwo? Tabu? A może wkrada się tu pojęcie honoru, tak ważkie w serioznym podejściu Polaków i Polek do samych siebie.

firm bieliźniarskich – wybranka jest oczywiście modelką. Wraca stare. Czyżby czkawka po #MeToo, reakcja na ciągoty równościowe? Pisząc o Leopoldzie II, Grażyna trafiła na opowieść o ostatnim szaleństwie władcy, za który naród go znienawidził. Król Belgów był najpierw żonaty z Marią Henrietą

Szczep pamięci

Na kupie gruzów po wojnie wyrosła nowa dzielnica, z podziemnym miastem i duchami dawnych mieszkańców.

r. Ale jest w tych „cegłach muranowskich” i inny składnik, o którym milczy się w opisach. To ludzkie szczątki. Nie dało się ich oddzielić i pochować. Dzielnica jest na nich zbudowana, na kościach tych, którzy tkwią między światem a niebytem. W Warszawie Grażyna zawsze skręca na Muranów

Na dystans

Żadna, nawet najbardziej wypasiona maseczka nie odgrodzi nas od mowy nienawiści.

Polski i Węgier, widząc dystans swoich rządów wobec zasad demokracji. Żadna, nawet najbardziej wypasiona maseczka nie odgrodzi nas od mowy nienawiści. Po ulicach Warszawy nadal jeżdżą furgonetki obklejone homofobicznymi hasłami. 1 sierpnia Grażyna siedziała w ogródku warszawskiej restauracji, gdy

Yoho synonim obciachu

Jak wiele jeszcze statystyki, badań, raportów i opowieści o przemocy domowej należy przedstawić, by wzięto je pod uwagę?

Balkoning all inclusive

Chodzi o to, aby zminimalizować interakcje, wszak urlop jest po to, aby odpocząć, a nie kłócić się o zmywarkę.

Systemowe ogłupianie

Kiedy patrzymy na pokolenie naszych córek, widzimy młode, odważne dziewczyny z Młodzieżowego Strajku Klimatycznego. Nastolatki chcą zmieniać ten świat. Na lepsze.

wieku temu Grażyna obroniła pracę magisterską na temat zjawiska, jakim było wejście do Polski po ’89 pism z najniższej półki, takich jak „Dziewczyna”, „Bravo” itp. W socjalizmie nastolatki miały „Filipinkę”, która inspirowała do tego, żeby być oczytanym

Duch Leopolda

Na cokole pomnika Leopolda II od dwóch dni czerni się napis: „Zrzućcie wszystkie rasistowskie pomniki!”.

ulic. Jednak nie do końca wiadomo, który zapis przeszłości stanowi skamielinę historii i powinien być naszym publicznym wyrzutem sumienia, a który lepiej usunąć. Podobnie w Brukseli. Wysoki, z hipsterską brodą, w długim płaszczu – Grażyna mija go niemal codziennie. Król Belgów Leopold II

Biedacy, do kontenera!

Co dziś krąży po Europie? Kapitalizm uszminkowany. Mimo wysiłków spółki Marks & Engels kapitalizm wrócił i ma się dobrze, wręcz przeżywa drugą młodość.

Czas bardów

Z badań wynika, że z izolacji jest więcej pozytywów, choć w mediach trwa wyrywanie sobie włosów z głowy.

Budujemy nowy dom

Religia „mieć-mieć-mieć” zbiera żniwo – zasoby ziemi są drenowane, zalewają nas śmieci, różnice ekonomiczne między ludźmi przypominają system feudalny.

Niedawno wydawczyni z Francji przysłała Grażynie animację zmontowaną z radzieckich pocztówek wydanych z okazji socjalistycznego święta pracy. Ten żart zadziałał jak proustowska magdalenka. Napłynęły wspomnienia. Grażyna epokę Gierka pamięta z podstawówki jako czas męczącej schizofrenii, kiedy nie

Aborcja jako test

Gra polityczna to dziś zabawa w otwieranie puszki Pandory.

I przyszedł Józef Tkaczuk

Kiedy naród siedzi w domach i z przerażeniem zerka zza firanki, partia rządząca dokręca śrubę.

Dom Letni

Trzymamy na uwięzi nasze indywidualne emocje, ale te zbiorowe to już cięższy kaliber. Co będzie, jak się uwolnią?

Wirus rasizmu

O wirusie nienawiści mówi się mniej niż o koronawirusie, a szkoda. Bo na ograniczenie rozprzestrzeniania się nienawiści są jednak sposoby.

nowy język. Taksówkarz, z którym Grażyna miała nieprzyjemność jechać w Warszawie, nie tylko wyjaśnił jej, że „Szoszon” to Ukrainiec, a „Ciapaty” to bliżej niesprecyzowany Arab, ale też pouczył, jak ich rozpoznać za kierownicą. „Że tablet ma z przodu. I po mordzie

Jak Wiera dla Wołodii

Jedziemy na głodowych stawkach, uratować może tylko Nobel.

Przezroczysta pięćdziesiątka

Kobieta koło pięćdziesiątki staje się przezroczysta jako matka, kochanka, żona – a więc jakby trochę znika ze sceny.

będzie wreszcie stara i zacznie chodzić na uniwersytet trzeciego wieku. Grażyna szykuje się na siwą grzywę, bo pamięta naturalnie białe włosy swojej babci, i to, że klientki zakładu fryzjerskiego prosiły: „Taką płukankę, jak u tej pani”. Niedawno rozdano Oscary, statuetki powędrowały m.in. do

Zapytaj babci, zapytaj dziadka

Nie namawiamy, żeby chwalić się babciami czy dziadkami, bo nie od nas zależy, kto nas urodził. To ich odwaga lub jej brak, nie nasza.

czasów dorosłości naszych rodziców był w powojennej rozsypce. Odbudowano go, ale ludziom, którzy zginęli podczas wojny, życia nikt nie zwróci. Straty są w niemal każdej polskiej rodzinie. Babcia Grażyny, Apolonia Machczyńska-Świątek, została zabita przez Niemców, bo pomagała swoim sąsiadom. Traf chciał

Rok bez ubrań

Chociaż umęczyłyśmy się w ławach szkolnych tyle, ile lat ma szwedzka aktywistka, w kwestii klimatycznej wiemy tyle, że nic nie wiemy.

Grażyna pisze ten felieton w zeszycie, odręcznie, jak drzewiej bywało. Nie wzięła laptopa, bo do Polski przyjechała z Brukseli pociągiem. Kolej niemiecka regularnie się spóźnia (nie ma wyjątków od tej reguły), i z dwunastu godzin zrobiło się osiemnaście. Przy trzech przesiadkach (planowanych, bo

Matka Joanna od Demonów

Pani Kidawo-Błońska: prosimy przestać być miłą i sympatyczną dla wszystkich. Ta strategia odeszła do lamusa wraz z minioną dekadą.

Moc początku

Coraz więcej ludzi poświęca dziś swój wolny czas, żeby bronić resztek niezniszczonej natury.

”, „nauczą babę rozumu”, bo „pewnie jej się należało”. W Belgii już się te słowa odczarowuje. Grażyna mija na ulicach Brukseli plakaty, gdzie wymienione są imiona kobiet zabitych w tym roku przez swoich partnerów. Julie, Eliane, Sally, lat 28 czy 69, wiek nie chroni przed przemocą. Pod

Wypluty knebel

Niektórzy mają paskudne uczucie, że demokracja robi ich ostatnio w konia.

Bioprzyszłość

Jak będzie wyglądało społeczeństwo po biorewolucji?

zmagały się już z tym problemem całe pokolenia mieszkańców wsi. Ludzi, którzy są specjalistami i znają się na rzeczy, a przez miastowych uznawani są za obciachowców. Tak, to nadal sprawa klasowa. Grażyna przeszła się po sklepach bio, które wyrosły jak grzyby po deszczu w centrum Brukseli. Kupują w nich

Machiavelli zaciera ręce

Orbán dobrze się wyedukował. Wie, jak zmontować system autorytarny.

Pewien Węgier w Bratysławie powiedział Grażynie: „Jeszcze zobaczycie, jak to jest nie mieć edukacji”. Było to kilka lat temu na zjeździe pisarek, pisarzy i intelektualistów z byłych demoludów. Węgry zaczynały się już wtedy pogrążać w nacjonalizmie, ale doniesień o autorytarnych zapędach

Stonka LGBT

Trudno polemizować z homofobią, bo to nie pogląd, tylko dyskryminacja.

Ostatnie pokolenie

Chciwość zaślepia każdego. Czy jest to chłopina kiwający się nad ostatnim ziarnkiem ryżu, czy prezeska wielkiej korporacji.

konkret: sprawdzenie, co „tam panie w polityce”. Przed wakacjami, gdy temat klimatu prawie nie istniał w polskiej debacie publicznej, Grażyna i Julia Fiedorczuk napisały list otwarty do polityków, pytając, co ci zamierzają zrobić, żeby zapobiec zbliżającej się katastrofie ekologicznej

Kobiece mecenaski

Jeśli pytają się nas na spotkaniach autorskich „a co to jest właściwie feminizm”, odpowiadamy – solidarność kobiet.

Felieton Sylwii Chutnik i Grażyny Plebanek

Naturalna ciekawość świata, do tej pory zamkniętego przed Polakami i Polkami na kłódkę, pognała ludzi na Zachód. Wschodu wszyscy mieli dość, bo zbyt dobrze go znali.

regionu, z jego serów, rzeźbiarzy, żurawia, co się jeszcze przy studni ostał, z domu kultury przerobionego na śliczną mediatekę. Prowadzący je robią wspaniałą robotę, są pamięcią miejsca, tworzą jego niematerialną tkankę, duchową przestrzeń. Mała ojczyzna nie musi być mała ani jedna-jedyna. Grażyna ma

Kręgosłup czytelniczy

„Racjonalne” wypowiadanie się bywa opłacalne. Radykalne się nie opłaca.

celebryckie, bo co z nas za celebryci! Grażyna, która jest zakochana w festiwalu szczebrzeszyńskim, w tym roku wybrała się w rejony bliskie urokliwemu Roztoczu, czyli na Lubelszczyznę. Dzięki kuzynce, piewczyni historii i urody regionu, trafiła na wystawę socrealizmu w oficynie pałacu Zamoyskich w

Człowiek nikomu nie szkodzi

Opieranie życia na poczuciu krzywdy i podsycanie pragnienia zemsty to ożywianie trupa przeszłości metodą usta-usta.

Konsumentko, ratuj się sama

Jak potoczą się losy naszego gatunku, zdecyduje najbliższe kilkanaście lat.

naszych kibiców. Firmy, dla których „klient nasz pan”, zmieniły hasła reklamowe i jak jeden mąż są przyjazne planecie. Grażynę poraziła rozmowa z szefową firmy Swarovski – okazało się, że noszenie błyskotek to to, czego Ziemi dziś potrzeba. Producenci napojów sprzedając napoje w

Przenosimy góry

Nie uważamy, że „tylko kobiety zbawią świat”. Jesteśmy dorosłe i okres zbawiennej naiwności dawno za nami.

miałyśmy ochotę krzyknąć: „Pestko arbuza, ja nie chcę być duża”. Ale rosłyśmy, a nasze fascynacje bohaterkami nie mijały. Grażyna marzyła, żeby opłynąć świat w pojedynkę, jak Krystyna Chojnowska-Liskiewicz. Gdyby ciągnęło ją do gór, poszłaby w ślady Haliny Krüger-Syrokomskiej i Wandy