Kto był w Polsce kolaborantem? Na to i na inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą prof. Piotr Majewski, autor książki „Brzydkie słowo na k. Rzecz o kolaboracji”.
Oficjalnie ich w ogóle nie było, ale w naszym podkaście nie pielęgnujemy mitów, tylko próbujemy zderzyć się z prawdą. Kto był w Polsce kolaborantem? Czy da się dziś naszkicować profil psychologiczny kolaboranta? Na to i na inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą prof. Piotr Majewski
Czy współczesne systemy AI naprawdę zaczynają myśleć jak ludzie? Naukowcy ostro się o to spierają.
Zaremba, współzałożyciel OpenAI (firmy, która stworzyła ChatGPT), ostatnio w wywiadzie internetowym argumentował, że LLM-y potrafią rozwiązywać problemy wymagające rozumowania, bo nigdy wcześniej ich nie widziały. AI jak papuga i kalkulator Wielu ekspertów uważa jednak, że modele językowe opierają się
„strażnika wartości narodowych”. Opowiada się za historią rzetelną, krytyczną, pluralistyczną. Docenia nowe formy opowieści o niej, takie jak film, powieść, reportaż. Drugą jego pasją jest wędkowanie: łowi ryby w krajach europejskich, Afryce i dorzeczu Amazonki. MARCIN ZAREMBA *** Herezje bez
Dlaczego ojcowie założyciele nie chcieli króla, jakie były prapoczątki prezydentury w Stanach Zjednoczonych i dlaczego kadencja liczy cztery lata. Marcin Zaremba rozmawia z Tomaszem Zalewskim, wieloletnim korespondentem „Polityki” w USA.
39. prezydent 1977–81, Partia Demokratyczna.
O tym, gdzie są granice współpracy z wrogiem, opowiada prof. Piotr M. Majewski, autor książki „Brzydkie słowo na »k«. Rzecz o kolaboracji”.
MARCIN ZAREMBA: – Magnat Jan Sobieski, poddany króla Jana Kazimierza, podczas potopu szwedzkiego złożył przysięgę wierności Karolowi X Gustawowi. Przyszły władca Polski był kolaborantem? PIOTR M. MAJEWSKI: – Definiuję kolaboranta jako osobę, która dopuszcza się zdrady podczas okupacji
O tym, co łączyło Piłsudskiego z Wielkim Głodem na Ukrainie i jak Stalin czyścił przedpole, szykując się na wojnę z Polską, opowiada prof. Andrzej Friszke.
MARCIN ZAREMBA: – Wszystko zaczęło się od zamachu majowego? ANDRZEJ FRISZKE: – Ściślej rzecz biorąc, od listu, który Feliks Dzierżyński, szef OGPU (radzieckiej policji politycznej), napisał do swojego zastępcy Henryka Jagody pod koniec czerwca 1926 r.: „Przewrót Piłsudskiego
transsyberyjskiej, podróżujących z plecakiem po najodleglejszych rejonach dawnego imperium. Wielu z nich zajmowało bądź zajmuje ważne funkcje państwie: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Jacek Cichocki, wspomniany Sienkiewicz. Jednocześnie Brzeziecki opowiada pasjonującą historię upadku i zmartwychwstania imperium rosyjskiego: pucz Janajewa, rządy Jelcyna, dojście do władzy Putina. Historia tego, co dzieje się dziś. MARCIN ZAREMBA
O rewolucji seksualnej w Polsce Ludowej opowiada Anna Dobrowolska, autorka książki „Nie tylko Chałupy. Naturyzm w PRL”.
O początkach polskiej rewolucji seksualnej opowiada dr Anna Dobrowolska, autorka wydanej właśnie książki „Nie tylko Chałupy. Naturyzm w PRL”.
MARCIN ZAREMBA: – Przedsmak striptizu Polacy mogli poczuć, oglądając po drugiej wojnie światowej film „Gilda”. W pełnej seksapilu scenie Rita Hayworth zsuwa rękawiczki. Jak długo musieli czekać na publiczne zdjęcie reszty garderoby? ANNA DOBROWOLSKA: – Pierwszy pokaz
O społecznych i kulturowych konsekwencjach I wojny światowej opowiada prof. Maciej Górny z Instytutu Historii PAN.
wstąpił do Organizacji Todta. W Berlinie poznał żonę jakiegoś majora i do Warszawy wrócił w mundurze porucznika. Widział chaos i zagubienie po niemieckiej stronie po wybuchu powstania. Ponoć rozmawiał z samym von dem Bachem. MARCIN ZAREMBA
Getto było hermetycznie odizolowane. Co zatem było celem ruchu oporu w takim miejscu? Ujmując rzecz banalnie – przeciwstawienie się zamiarom niemieckim. Marian Turski opowiada o pierwszym i ostatnim dniu w getcie łódzkim przeddzień 80. rocznicy jego likwidacji.
Konflikt między Izraelem a Palestyńczykami przypomina historię wojny stuletniej. W którym jej miejscu jesteśmy? Kiedy się zakończy? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Konstanty Gebert.
Konflikt między Izraelem a Palestyńczykami przypomina historię wojny stuletniej. W którym jej miejscu jesteśmy? Kiedy się zakończy? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Konstanty Gebert. Nowy Pomocnik Historyczny o wojnie w Strefie Gazy od 13 sierpnia w dobrych punktach sprzedaży prasy i już teraz na sklep.polityka.pl.
Dlaczego niemiecka opinia publiczna praktycznie nie kojarzy powstania warszawskiego? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Adam Krzemiński.
Czym dla Niemców było powstanie warszawskie? Dlaczego dziś niemiecka opinia publiczna praktycznie go nie kojarzy? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Adam Krzemiński. Nowy Pomocnik Historyczny „Powstanie warszawskie 1944” już dostępny w dobrych punktach sprzedaży prasy oraz na sklep.polityka.pl.
O psychospołecznych cieniach przeszłości Michał Bilewicz opowiada Marcinowi Zarembie.
Czy jesteśmy najbardziej straumatyzowanym narodem w Europie? O lękach i stresie pourazowym Polaków rozmawia z Marcinem Zarembą Michał Bilewicz, autor książki „Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości”.
Rozmowa z Janem Ołdakowskim, dyrektorem Muzeum Powstania Warszawskiego, rozpoczęta w 2014 r., kontynuowana w 2024 r.
2014 r. MARCIN KOŁODZIEJCZYK: – Przed chwilą miałem to samo uczucie co zawsze w tym muzeum, to znaczy gula w gardle. Muzeum szarpie emocje, ukazuje legendę walczącego miasta, i człowiek łapie się na tym, że chciałby walczyć w tej przegranej wojnie. JAN OŁDAKOWSKI: – Widział pan nasz
Dlaczego w Polsce nie zrealizował się model chiński: połączenia kapitalizmu z autorytaryzmem? Na te pytania w rozmowie z Marcinem Zarembą odpowiada Michał Przeperski.
A gdyby PRL nie upadł i krajem dalej rządzili komuniści? Dlaczego w Polsce nie zrealizował się model chiński: połączenia kapitalizmu z autorytaryzmem? Na te pytania w rozmowie z Marcinem Zarembą odpowiada Michał Przeperski.
jednocześnie podkreślają jego patriotyczne motywacje. MARCIN ZAREMBA *** Osobiste spojrzenie Rzym. Historia wiecznego miasta, Ferdinand Addis, przeł. Arkadiusz Romanek, Wydawnictwo Znak, Kraków 2024, s. 665 Autor daje czytelnikom kronikę szalonych cesarzy, łupieżczych najazdów i krwawych rozgrywek o władzę
Co kobiety w czasach PRL miały w szafie, dlaczego modliły się do Najświętszej Panienki i na czym polegał ich awans społeczny. Rozmowa z Maciejem Jakubowiakiem.
„Hanka” to opowieść o kobietach w PRL. Nie martyrologiczna, nie heroiczna, ale też nie przesłodzona. Co miały w szafie, dlaczego się modliły do Najświętszej Panienki i na czym polegał ich awans społeczny? Z Maciejem Jakubowiakiem, autorem książki „Hanka. Opowieść o awansie”, rozmawia Marcin Zaremba.
Ostatnie kilka tygodni to prawdziwy rollercoaster w branży sztucznej inteligencji. Ekscytacja miesza się z rozczarowaniami i niepokojem.
, jeden ze sporej grupy polskich informatyków pracujących w OpenAI (współzałożycielem firmy jest Wojciech Zaremba). Był odpowiedzialny za ChatGPT-4, a pod koniec zeszłego roku pojawiły się przecieki medialne, że również pracował przy tajemniczym, rozpoczętym przez Sutskevera projekcie Q* (czytaj: Q star
Kolaboracja mieszkańców Podhala doczekała się fabularnego filmu. Ale w czasie II wojny światowej również na nizinach Polacy kolaborowali z Niemcami.
Na czym ta kolaboracja polegała? I dlaczego Hitler nie był zainteresowany głębszą współpracą ze strony Polaków? Z prof. Jerzym Kochanowskim rozmawia Marcin Zaremba. O Goralenvolk pisał w „Polityce” prof. Wiesław Władyka. Opublikowaliśmy także rozmowę Janusza Wróblewskiego z reżyserem filmu „Biała odwaga” Marcinem Koszałką i tekst o tym, na ile film trzyma się faktów Dawida Golika.
O kulisach polityki lat 60. z prof. Pawłem Machcewiczem rozmawia Marcin Zaremba.
Czy partyzanci to fake news stworzony przez Radio Wolna Europa, czy autentyczna grupa o charakterze klientalnym skupiona wokół Mieczysława Moczara? Na to pytanie w rozmowie z Marcinem Zarembą odpowiada prof. Paweł Machcewicz.
Kiedy poczujemy moc AGI, czyli komu uda się stworzyć sztuczną inteligencję konkurencyjną dla umysłu człowieka?
stała się jednym z najgorętszych tematów ubiegłego roku. Pod koniec 2015 r. jedenaście osób (m.in. polski informatyk Wojciech Zaremba) założyło OpenAI, wówczas jeszcze prywatny ośrodek badawczy typu non-profit (dziś ma komercyjną odnogę, której udziałowcem jest Microsoft). Chcieli budować AGI, co w
pomocy dla takich jak on, harówkę, arogancję przełożonych: „robotnik traktowany jest jak niewolnik”. Ale dziennik Złocha pełny jest także najróżniejszych codziennych zdarzeń, o których już nie pamiętamy: permanentnie psującego się sprzętu AGD, sportowych emocji przed telewizorem, pierwszej wycieczki do krajów socjalistycznych i pierwszych magazynów pornograficznych. Obraz Polski wczesnego Gierka bez retuszu. MARCIN ZAREMBA
antysemicka czystka w wojsku w 1968 r. i kiedy wprowadzał stan wojenny. Cechy betonu przejawiali pryszczaci okresu stalinowskiego czy profesor pedagogiki Krzysztof Kruszewski, który najście na mieszkanie Jacka Kuronia w marcu 1979 r. skomentował: „Jesteśmy zadowoleni z akcji”. Betonowy umysł nie znosi satyry i żartu, jest zjawiskiem rządów autorytarnych. MARCIN ZAREMBA
Marcin Zaremba rozmawia z kulturoznawczynią i socjolożką dr hab. Magdaleną Saryusz-Wolską z Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie i Uniwersytetu Łódzkiego.
15 listopada ukazało się nowe wydanie Pomocnika Historycznego „Polityki” z serii „Biografie”: „Głośne zabójstwa polityczne”. O genezie włoskiego i niemieckiego terroru lat 70. XX wieku z dziennikarzem „Polityki” Adamem Krzemiński rozmawia Marcin Zaremba.
16 marca 1978 r., porwanie.
, przede wszystkim z zakładów Pirelli, Sit-Siemensa i Alfa Romeo, oraz studentów z organizacji katolickich. W dzień Wszystkich Świętych, 1 listopada 1969 r., Curcio, Cagol i ich radykalni przyjaciele (łącznie ok. 70 osób) zjechali na naradę do Chiavari, miejscowości letniskowej nad Morzem
snu. Z pewnością już powojenne komunistyczne represje, choć miały głębszą genezę, po części były zemstą za Berezę. Kolejny dowód na długie trwanie struktur i mechanizmów przemocy. Tym bardziej że inspiracją dla obozu w Berezie był powstały rok wcześniej, wiosną 1933 r., hitlerowski obóz koncentracyjny w Dachau. MARCIN ZAREMBA
Od portretu trumiennego do selfie z wakacji. O zawartości polskich albumów fotograficznych opowiada prof. Błażej Brzostek.
MARCIN ZAREMBA: – Wycięty scyzorykiem napis „Tu byłem” to przednowoczesny kult samego siebie. Dziś robimy selfie, podtrzymując krzywą wieżę w Pizie. Kiedy tego typu zdjęcia zastąpiły napisy? BŁAŻEJ BRZOSTEK: – Ludzie ciągle je po sobie pozostawiają. Na kamiennych fasadach
O postawach i zachowaniach chłopów wobec Zagłady Marcin Zaremba rozmawia z prof. Antonim Sułkiem.
Socjolog prof. Antoni Sułek przez wiele lat w rodzinnej gminie na Lubelszczyźnie prowadził osobiste badania na temat relacji między Żydami i chłopami podczas okupacji. O postawach i zachowaniach chłopów wobec Zagłady rozmawia z nim Marcin Zaremba.
Dlaczego „Raport Pileckiego”, film o człowieku, który dał się zamknąć w obozie w Auschwitz, żeby organizować tam konspirację, rozczarowuje.
„Raport Pileckiego”, film o człowieku, który dał się zamknąć w obozie w Auschwitz, żeby organizować tam konspirację, rozczarowuje. To typowa produkcja na użytek obecnej polityki historycznej – ciężkostrawna mieszanka hagiografii i przekłamań. Rozmawiają o niej profesorowie Rafał Wnuk i Marcin Zaremba.
, w którym Polacy mogą się przejrzeć. MARCIN ZAREMBA Rodzinna archeologia Młodzi bohaterowie Związku Radzieckiego. Obrachunek z przeszłością, Alex Halberstadt, przekład Ewa Horodyska, Ośrodek KARTA, Warszawa 2023, s. 331 Próba pogodzenia idyllicznych wspomnień ze świadectwami historycznymi bywa
Jak wyglądał świat robotników, w którym wyrósł Lech Wałęsa w latach 70.
Nowy „Pomocnik Historyczny” o przywódcy „Solidarności”. Marcin Zaremba rozmawia z dr Anną Machcewicz o Lechu Wałęsie w latach 70., jego odwadze, zwolnieniach z pracy i słynnym „skoku przez płot”.
O wolności bez kontroli dorosłych oraz rozpowszechnionej wobec dzieci i między nimi przemocy opowiada Marcinowi Zarembie prof. Barbara Klich-Kluczewska.
O tym, dlaczego SB jednak nie zamordowała Pyjasa, badaniu źródeł i dociekaniu prawdy opowiada Cezary Łazarewicz, autor książki „Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa”.
Wielki spektakl władzy w roku kopernikańskim 1973.
kolejnych „świętych” (Lenin, Nowotko) i obchody wydarzeń historycznych (1 Maja, 22 lipca). Tylko na luty 1973 r. – oprócz 500-lecia urodzin Kopernika – partyjni propagandyści zaplanowali też obchody 30-lecia powstania Związku Walki Młodych i 55. rocznicę utworzenia Armii Czerwonej
Zacznę od stwierdzenia, że coroczne rozpoczynanie pracy jurora jest dla mnie, a dostrzegam to u wszystkich członków Kapituły, początkiem nowej przygody. Przypomina pracę poławiacza pereł czy poszukiwacza złota – pisze Marian Turski.
epoki, kiedy radykalizm i przemoc były w modzie. MARCIN ZAREMBA Kategoria Prace popularnonaukowe Włodzimierz Mędrzecki, Odzyskany śmietnik. Jak radziliśmy sobie z niepodległością w II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2022 Przeszłość to obcy kraj – nawet gdy mówimy o
Poniżej prezentujemy nominacje w kategoriach: Prace naukowe, Prace popularnonaukowe oraz Debiuty w tych kategoriach. W ubiegłym tygodniu ogłosiliśmy nominacje w kategoriach Pamiętniki i Źródła (można się z nimi zapoznać na polityka.pl/nagrodyhistoryczne). Za tydzień, 17 maja, ujawnimy laureatów.
, stworzył grupowy portret polskich komunistów. Byli dziećmi swojej epoki. Nie diabłami, nie aniołami, ludźmi z krwi i kości. MARCIN ZAREMBA Sławomir Łotysz, Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku, TAiWPN Universitas, Kraków 2022 To nowatorskie spojrzenie na dzieje
Prezentujemy nominacje w kategoriach: Pamiętniki i Źródła. Za tydzień zapraszamy do zapoznania się z nominacjami za Prace naukowe, Prace popularnonaukowe oraz Debiuty.
, należą jej się brawa na stojąco. MARCIN ZAREMBA Marian Stecyk, Nad rzekami Syberii. Pamiętnik chłopca z lat 1940–1946. Krasnojarski Kraj, redakcja i opracowanie naukowe Sylwia Szarejko i Marcin Zwolski, Muzeum Pamięci Sybiru, Białystok 2022 Armia Czerwona wkroczyła na wschodnie terytorium
Czy Hannah Arendt miała rację, krytykując Judenraty? O gettach w okupowanej Polsce z prof. Janem Grabowskim rozmawia Marcin Zaremba.
Rozmowa Marcina Zaremby z prof. Janem Grabowskim o Zagładzie, m.in. o tradycji gettoizacji, pierwszym getcie stworzonym przez Niemców na terenach polskich i o tym, jak system gett się stopniowo rozrastał. Do czego getta służyły nazistom? „Pomocnik Historyczny POLITYKI Opór i Zagłada. 1943
O historii polskich zegarków na rękę po II wojnie światowej z prof. Błażejem Brzostkiem z Wydziału Historii UW rozmawia Marcin Zaremba.
Kim byli spin doktorzy kampanii nienawiści 1968 r.? I co na ten temat wiedział naczelny POLITYKI Mieczysław F. Rakowski?
O osobowości komunistycznego dyktatora Marcin Zaremba rozmawia z historykiem dr. Konradem Rokickim i psychologiem dr. Mateuszem Płatosem.
Czy Władysław Gomułka, I sekretarz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, był w spektrum autyzmu? Wiele za tym przemawia. Nie czytał społecznych emocji, miał trudności z nawiązywaniem relacji. Nie miał przyjaciół. Cechowały go brak poczucia humoru, przywiązanie do codziennych rytuałów. O osobowości komunistycznego dyktatora Marcin Zaremba rozmawia z historykiem dr. Konradem Rokickim i psychologiem dr. Mateuszem Płatosem.
Przy okazji premiery serialu „Brokat” rozmawiamy o prostytucji – a może po prostu pracy seksualnej – doby PRL.
„Brokat”, serialowa produkcja Netflixa, opowiada o prostytutkach (dziś powiedzielibyśmy: pracownicach seksualnych) z końca dekady Edwarda Gierka. Ich filmowa historia jest punktem wyjścia do rozmowy z historyczką dr Anną Dobrowolską o kobietach w Polsce lat 70., o ich statusie społecznym, możliwościach zawodowych, wyborach i o rewolucji seksualnej. Rozmowę prowadzi Marcin Zaremba.
Rzecz dla bibliofila, historia pomników dla cara Aleksandra II, przewodnik po polskich ruinach, opowieść o skazanych i dzieje pewnej słynnej tkaniny z Bayeux.
polski Ewa Kochanowska frazę It was Russianed. MARCIN ZAREMBA *** Na marginesie Za kratami, Artur Górski, Prószyński Media, 2022, s. 240 Nie ma co ukrywać: to książka o ludziach z tzw. marginesu, którzy weszli w kolizję z prawem, których przeciętny obywatel (każdego państwa) się boi. Ale też są wśród
O fali nienawiści i przemocy, o jej źródłach i konsekwencjach opowiada dr Izabela Mrzygłód.
Getto ławkowe wprowadzane na polskich uczelniach w latach 30. było systemem wykluczenia żydowskich studentów. Endecka młodzieżówka, Młodzież Wszechpolska, domagała się ograniczenia liczby żydowskich studentów, a nawet całkowitego ich usunięcia. O fali nienawiści i przemocy, o jej źródłach i konsekwencjach opowiada dr Izabela Mrzygłód w rozmowie z Marcinem Zarembą.
O dzieciach, które urodziły się z gwałtów dokonywanych przez żołnierzy, i wstydliwych związkach z okupantem opowiada Jakub Gałęziowski, autor książki „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny”.
dzieci urodzone z powodu wojny” (Wydawnictwo Krytyki Politycznej), dotarł do nich i ich potomków. W rozmowie z Marcinem Zarembą opowiada o ich losach, wyciszaniu sprawy ich pochodzenia i o traumie.