Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Historia

Amerykańscy niewolnicy Stalina

ZSRR – plan pięcioletni i zaginieni Amerykanie

Robert Robinson za Stalingradu – mimowolny bohater sowieckiej propagandy Robert Robinson za Stalingradu – mimowolny bohater sowieckiej propagandy Lev Nosov/Sputnik / EAST NEWS
W czasie Wielkiego Kryzysu tysiące Amerykanów wyjechały szukać pracy w Związku Sowieckim. Większość przepadła bez wieści.
Budowa fabryki samochodów na licencji Forda w GorkimSputnik/EAST NEWS Budowa fabryki samochodów na licencji Forda w Gorkim

Moskwa, 1 maja 1933 r. W ciągnącym przez plac Czerwony wielkim pochodzie pojawia się transparent „Grupa Amerykańskich Pionierów”. Prowadzi ją Lucy Abolin z Bostonu, 13-letnia blondynka w białej bluzce z czerwoną chustą na szyi. Jeszcze dwa lata wcześniej z rodzicami i dwoma starszymi braćmi stała w potężnej kolejce na Piątej Alei nowojorskiego Manhattanu, ustawionej do biura sowieckiej kompanii Amtorg, oferującej pracę w ZSRR.

Tylko w ciągu ośmiu miesięcy 1931 r. Amtorg przyjął 100 tys. podań od zdesperowanych Amerykanów. Wielki Kryzys pozbawił pracy 13 mln ludzi – 1/4 zatrudnionych. Ogromne rzesze przemieszczały się po kraju, szukając jakiejkolwiek szansy na jakikolwiek zarobek. Na ulicach i w parkach wyrastały namiotowe miasteczka, nocą płonęły ogniska. Ludziom wydawało się, że kapitalistyczny system dotknęła nieodwracalna katastrofa.

W 1931 r. najlepiej sprzedającą się w USA książką był „Rozkwit nowej Rosji: historia planu pięcioletniego”. Rozpoczęty w 1929 r. projekt wielkiej industrializacji zakładał budowę lub modernizację do 1933 r. aż 1500 zakładów przemysłowych. Każdego dnia w amerykańskich gazetach można było przeczytać o otwarciu nowej fabryki w Rosji lub na Ukrainie. Ironią losu był fakt, że ok. 60 proc. z nich projektowały i wyposażały amerykańskie koncerny.

Wielkie biuro projektowe w Moskwie otworzyła firma Alberta Kahna, zwanego architektem Detroit. Powstawały w nim plany 521 hut, fabryk motoryzacyjnych, lotniczych i zakładów chemicznych. Pierwsza umowa między Kahnem a sowieckim rządem – na projekt stalingradzkiej fabryki traktorów – została podpisana na początku maja 1929 r., niemal pół roku przed wybuchem Wielkiego Kryzysu. Im bardziej pogłębiała się jednak gospodarcza depresja, tym większe znaczenie dla amerykańskich koncernów miała sowiecka pięciolatka.

Polityka 36.2016 (3075) z dnia 30.08.2016; Historia; s. 57
Oryginalny tytuł tekstu: "Amerykańscy niewolnicy Stalina"
Reklama