Kobieta socjalistyczna
Kobiety w Polsce, 1945–1989: Nowoczesność – równouprawnienie – komunizm, Katarzyna Stańczak-Wiślicz, Piotr Perkowski, Małgorzata Fidelis, Barbara Klich-Kluczewska, Universitas, Warszawa 2020, s. 520
To najważniejsza zeszłoroczna książka o historii Polski XX w. Syntezy dziejów kobiet w PRL podjęło się grono renomowanych znawców tematu. Patrzą z różnych perspektyw: genderowej, kulturowej, społecznej. Wśród poruszonych wątków są więc narodziny „kociaka” i uroda traktorzystki, brak kobiet u władzy i jawna ich dyskryminacja (zarobki na poziomie 60 proc. płac mężczyzn), przemoc seksualna i medykalizacja porodu.
Małgorzata Fidelis postawiła interesującą tezę, że po 1956 r. mieliśmy do czynienia z „konserwatywną nowoczesnością”, ponieważ reżim porzucił stalinowską politykę równouprawnienia na rzecz tradycyjnych norm kulturowych i hierarchii płci. Zgadzając się, przesunąłbym datę o 10 lat wstecz – system od swojego zarania w Polsce Ludowej był konserwatywno-narodowy. Emancypacja kobiet nigdy nie należała do agendy polskich komunistów, była pośrednim efektem produktywizacji kobiet i ich wyzysku w okresie stalinowskim. A w sferze obyczajowej za Stalina panował purytanizm, o czym świadczy wypowiedź Władysława Matwina, szefa ZMP: „Teoria »wolnej miłości« nie ma nic wspólnego z moralnością socjalistyczną”.
MARCIN ZAREMBA
***
Żona, córka i ona sama
Żona pianisty, Halina Szpilman, Filip Mazurczak, Wydawnictwo WAM, 2020, s. 240
Nazwisko Władysława Szpilmana jest bardzo rozpoznawalne. Kompozytor, autor znanych i lubianych przebojów, organizator życia muzycznego, pianista. Jego okupacyjny życiorys przedstawiony w oscarowym filmie Romana Polańskiego przyczynił się do jego sławy na wszystkich kontynentach.