Tajfun pokonał Cezara
Gdy pogoda zmienia bieg historii, Marcus Rosenlund, tłum. Agata Teperek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022, s. 254
To modne dzisiaj pytanie: na ile klimat ma wpływ na ważne wydarzenia historyczne. Klimatolodzy wraz z historykami i archeologami starają się odpowiedzieć na pytanie, czy nadmierne susze i opady, ocieplenia i ochłodzenia decydowały o takich procesach, jak wędrówki ludów, przegrane wojny czy upadki całych cywilizacji. Z ich badań wynika, że jest to jeden z szalenie ważnych czynników, choć oczywiście nie jedyny. Fiński popularyzator nauki Marcus Rosenlund zgrabnie łączy meteorologię z historycznymi procesami i konkretnymi wydarzeniami. Czytamy, jak niepogoda nad kanałem La Manche przeszkodziła Juliuszowi Cezarowi w pierwszym podboju Brytanii; jak tajfun pokrzyżował plany Dżyngis-chana podbicia Japonii czy o przyczynach zniknięcia osady Skandynawów na Grenlandii.
Choć autor nie zawsze jest na bieżąco z najnowszymi ustaleniami i zdarza mu się powielać anachronizmy (np. w kwestii wędrówek Homo sapiens z Afryki czy wizji neandertalczyków), czasami też naciąga tezę, że „wszystkiemu winna jest pogoda”, jego eseje czyta się z przyjemnością ze względu na przystępny język, odniesienia do współczesności i ciekawy dobór przykładów, które uświadamiają, w jak wielkim stopniu człowiek wraz z całą stworzoną przez siebie kulturą czy państwowością jest zależny od natury i jej kaprysów.
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA
***
Unger u Giedroycia
Widziane z Brukseli, Leopold Unger, wybór, opracowanie i wstęp Iwona Hofman, Instytut Literacki Kultura oraz UMCS, Paryż–Lublin 2022, s. 298
Po Marcu ’68 Leopold Unger w wieku 47 lat wylądował w Paryżu.