Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Historia

Instrukcja aneksji

Instrukcja aneksji. Rosja przerabiała to na Litwie, w Łotwie i Estonii

Armia Czerwona w Rydze, 1940 r. Armia Czerwona w Rydze, 1940 r. Getty Images
Moskwa ma wprawę w organizowaniu wymuszonych wyborów na wcielanych siłą terytoriach. Przykładem Litwa, Łotwa i Estonia w czasie drugiej wojny światowej.
Porucznik sowieckiej jednostki pancernej opowiada mieszkańcom Wilna o życiu robotników, październik 1939 r.Universal Images Group/Getty Images Porucznik sowieckiej jednostki pancernej opowiada mieszkańcom Wilna o życiu robotników, październik 1939 r.

Państwa bałtyckie pojawiły się na mapach i międzynarodowej arenie po pierwszej wojnie światowej. Zawsze odrębne narodowościowo od sąsiadów ulegały przez wieki najazdom i napaściom ze strony ościennych potęg: Zakonu Krzyżackiego, Polski, Rosji czy Szwecji. Na niepodległość Litwa, Łotwa i Estonia wybiły się po klęsce Niemiec i Rosji w 1918 r. I to te dwa państwa stanowiły od początku zagrożenie dla suwerenności młodych republik.

Były one mocno zróżnicowane pod względem narodowościowym, co wynikało z ich dawniejszej i bardziej współczesnej historii – oprócz rodzimej ludności spory odsetek stanowili Niemcy, Polacy, Rosjanie czy nawet Finowie. Polska od czasów unii lubelskiej zawartej w 1569 r. stanowiła wraz z Litwą jeden organizm państwowy. Wspólny ich los przypieczętował zaborca rosyjski – Wilno i Warszawa przez cały XIX w. były zarzewiem buntów i powstań przeciw Moskalom. Po pierwszej wojnie światowej propozycje Warszawy odnowienia unii/federacji polsko-litewskiej przegrały z rodzącym się nacjonalizmem litewskim i historyczną pamięcią o przedzaborowej supremacji Polski. W dodatku zbrojne przyłączenie Wilna do Polski w 1920 r. skutecznie nastawiło tymczasową stolicę Litwy, Kowno, wrogo wobec Warszawy.

Trwanie małych i słabych republik bałtyckich zależało od relacji niemiecko-sowieckich. Paradoksalnie, im gorzej układały się stosunki między Berlinem a Moskwą, tym lepiej wiodło się Litwie, Łotwie i Estonii. Oznaki ocieplenia i zbliżenia między wielkimi stolicami oznaczały kłopoty i zagrożenie. I tak w marcu 1939 r. Hitler bez jednego wystrzału zaanektował litewską Kłajpedę (Memel), a w podpisanym w sierpniu tegoż roku układzie Ribbentrop-Mołotow los państw bałtyckich został przypieczętowany: Łotwa i Estonia (a także Finlandia) uznane zostały za leżące w strefie wpływów sowieckich, Litwę natomiast zaliczono do strefy niemieckiej.

Polityka 43.2022 (3386) z dnia 18.10.2022; Historia; s. 60
Oryginalny tytuł tekstu: "Instrukcja aneksji"
Reklama