Protesty związkowców - co dalej?

Polscy oburzeni to raczej 40 plus. Nie skrzykują się przez społecznościówki, nie organizują flash mobów. Ale – jak mówią – walczą o prawa młodych. I za nich. Znów chcą obalić system. – Nam chodzi o to, by żyło się lepiej, bo teraz to Bangladesz, chcą, żeby ludzie za miskę ryżu robili – mówi Mariusz, kolejarz z ponad 30-letnim stażem. Idzie w pochodzie, który z „Boże, coś Polskę…” na ustach ruszył pierwszego z Ogólnopolskich Dni Protestu spod Ministerstwa Transportu pod Sejm. Chcieli wręczyć „Lalusiowi” Nowakowi plastikowe zegarki, ale oddelegowany do podjęcia związkowców rzecznik resortu nie przyjął prezentu. Mariusz przyjechał z Iławy, w towarzystwie kolegów ze Związku Zawodowego Maszynistów Kolejowych. Jak pozostali chce obalić rząd. I jak wielu z nich nie zna odpowiedzi, co ma być potem. No bo: – Ani Tusk, ani Kaczyński na premierów się nie nadają. Brak alternatywy, partii środka – przyznaje. – A Miller to tak jak wcześniej krzyczeli: Miller to świnia! Zresztą o hasła i ich realizację to „trzeba pytać we władzach” – powtarzało wielu zaczepionych związkowców. Oni tak bardziej ogólnikowo, chcą, „by było lepiej”: żeby pensje były jak w Unii, normalna emerytura, szacunek dla pracowników i godna praca dla młodych. A nie tak jak syn Mariusza – inżynier po studiach, a „przy dziurach w drodze musi robić”. Choć on sam akurat protestować nie przyjechał. Może nie tak zaprawiony w proteście jak ojciec, który z rozrzewnieniem wspomina Ursus w 1976 r. A może to coś więcej, bo wielu było takich, którzy sami tuż przed emeryturą, na przywileje się załapali, a przyjechali walczyć o obniżenie wieku emerytalnego, pomostówki, likwidację śmieciówek i bezrobocia. Dla dzieci i w ich zastępstwie, bo im się często nie chce, to nie ich styl, frustrację wolą wylewać w Internecie. – Robimy to dla młodych. Sam mam syna i widzę, że nie jest w stanie sobie zorganizować życia, wziąć np. kredytu – mówi Roman Gałęzewski, przewodniczący Solidarności w Stoczni Gdańskiej. – Zaskakuje mnie ta bierność młodzieży. Pamiętam koniec lat 80., większość, która w tamtych czasach walczyła, to byli ludzie po 20–22 lata, którzy nie godzili się z systemem. My przeżyliśmy swoje, dlatego mówię synowi: może po raz ostatni za was walczymy, teraz wy musicie to wziąć na siebie, nie możecie być bierni, nie możecie pozwolić się tak traktować! O kulturę polityczną Związkowcy już zapowiadają kolejne protesty, a jeśli tego będzie mało – strajk generalny. – Mamy nadzieję, że ludzie się obudzą, zobaczą, że władza ich robi na szaro. To pierwszy przełom – mówi przewodniczący Gałęzewski. I podkreśla: – To nie jest akcja, a proces. Nie chodzi nam tylko o zmianę władzy, a o sposób jej sprawowania, o kulturę polityczną. Bo zewsząd słychać narzekania, że „władza jest arogancka”, „nie dba o obywateli”, że „przelała się czara goryczy”. Hasłem przewodnim zorganizowanych wspólnymi siłami przez centrale Solidarności, OPZZ i Forum Związków Zawodowych Ogólnopolskich Dni Protestu było: „Dość lekceważenia społeczeństwa”. – Władza się z nami nie liczy – uważa Marcin, pogranicznik z Terespola. Przyjechał z kolegą, bo wkurzyło ich, że „premier zmienia reguły w trakcie gry”. Trzy lata temu przysłał im papier, że nie ruszy ich przywilejów – pamiętają dobrze, bo musieli poświadczyć, że pismo otrzymali – i teraz zmienia zasady. – Chce obniżać wypłaty na chorobowym do 80 proc. wynagrodzenia? W porządku, ale jeśli w mundurówkach mają być wdrażane „cywilne reguły”, to chcemy też dodatki za służbę w niedzielę i święta oraz rekompensaty za nadgodziny – mówią. – Politycy są niesłowni – podsumowuje Marcin. I dlatego nigdy w wyborach nie głosuje. Inaczej niż Arek Duława, 29-latek ze Skoczowa, pracownik zakładów samochodowych, od czterech lat członek Solidarności. Na wybory chodzi. Ostatnim razem zaufał Palikotowi. I mocno się rozczarował. Przyjechał zamanifestować niezadowolenie z ogólnej sytuacji w kraju, z tego, że gdzie indziej mają lepiej, że Polki wolą rodzić w Wielkiej Brytanii. Dlatego zgłosił się do delegacji „S” z Podbeskidzia. – Z naszego regionu przyjechał autokar ludzi. Musiała być wyznaczona delegacja, bo jeśli wszyscy chętni by przyjechali, zablokowaliby Warszawę na amen. Wielu protestujących ma świadomość, że to nie w samym rządzie Donalda Tuska jest problem, że inna ekipa będzie z nimi podobnie pogrywać, a wcześniejsze wybory nic zasadniczo nie zmienią: politycy skupią się na układaniu nowych koalicji, obsadzaniu stanowisk, a problemy pozostaną. – Zmieni się tylko konfiguracja w Sejmie – przyznaje Konrad Malec, 35-latek, który na terenie związkowego miasteczka rozłożonego przed Sejmem rozdaje „Nowego Obywatela” – kwartalnik „na rzecz sprawiedliwości społecznej”, gdzie na okładce pytanie: „Po co nam państwo?”. Jak podkreśla, pracuje w nim społecznie, a na co dzień prowadzi własną działalność gospodarczą. Wspiera związkowców, zwłaszcza w kwestii walki z tzw. elastycznym czasem pracy, z powodu którego w czerwcu związki zawiesiły swój udział w obradach Komisji Trójstronnej i rozpoczęły przygotowania do protestu. – W Polsce nie ma partii o rzeczywiście prospołecznych przekonaniach i to jest problem – mówi Konrad. – Owszem, takie protesty jak ten sprzyjają PiS, ale przecież to Jarosław Kaczyński powołał kiedyś na ministra finansów Zytę Gilowską, która ma poglądy ultraliberalne i antyspołeczne.   A może Duda? – zastanawiają się cukrownicy z Krasnegostawu, którzy pierwszego dnia ruszyli z flagami Solidarności spod Ministerstwa Skarbu. Wzięli jednodniowy urlop, by przyjechać do Warszawy, pokazać, że są – stawiają się wezwani, gotowi poprzeć swojego przewodniczącego. Bo Piotr Duda ma charyzmę i nie przykleja się do PiS – mówią. O porządek Związkowym liderom: Piotrowi Dudzie (Solidarność), Janowi Guzowi (OPZZ) i Tadeuszowi Chwałce (FZZ), udało się uformować ze społecznych frustracji wspólny, przynajmniej na czas demonstracji, front. Nieźle wyczuli moment: zmęczenie kryzysem, zapowiadanymi cięciami, nieustanną walką polityczną. Wybili się na fali narastającego niezadowolenia – trochę jak w rysunkowym dowcipie Andrzeja Mleczki: „Wszystko zaczęło się od kameralnego narzekania w wąskim gronie”... I odnieśli pierwszy sukces: według szacunków ratusza w sobotniej manifestacji uczestniczyło ponad 100 tys. osób. – Tylko od nas stawiło się ostatniego dnia 30 tys. osób – mówi Anna Grabowska, specjalistka ds. dialogu społecznego z FZZ. – Zarządy organizacji i wojewódzkie były w Warszawie przez wszystkie dni protestu, inni dojeżdżali, zmieniali kolegów. My trochę inaczej się organizowaliśmy niż np. Solidarność, która jest monolityczną organizacją i tam większą rolę gra region. Jesteśmy federacją, więc rolę odgrywają poszczególne organizacje związkowe: pielęgniarek, kolejarzy, policjantów... Przyjmowaliśmy od nich deklaracje dotyczące liczby uczestników, a ich zorganizowanie – czyli to, skąd i ile osób przyjedzie – pozostawało w gestii tych organizacji – tłumaczy. Wizerunkowo związkowcy też tę czterodniową akcję dobrze rozegrali – dbano o porządek, by nie było burd, a alkohol, choć czasami spożywany, był pochowany. Postawione przed Sejmem miasteczko namiotowe, które stało od pierwszego do ostatniego dnia protestu, imponowało organizacją. Mimo chłodu i deszczu nocowało w nim ok. 150 związkowców (choć np. przewodniczący Duda wybrał mieszkanie, bo – jak to tłumaczył – „role są podzielone”). Mieli zapewnione wyżywienie, opiekę medyczną, sanitariaty. Tu organizowano tzw. panele eksperckie, a w piątek otwarto wolną trybunę, Hyde Park. – Wszystko to finansowały związki z własnych środków, czyli ze składek członkowskich. U nas w Solidarności to 0,82 proc. od płacy brutto. Z tego część pieniędzy jest wydzielana na fundusz strajkowy, a część na bieżącą działalność – tłumaczy Jerzy Wielgus, wiceprzewodniczący NSZZ Solidarność. – W miasteczku stanęło ok. 60 namiotów, do tego wynajęliśmy: 50 toi-toi, które były dwa razy dziennie opróżniane, karetki, piesze patrole medyczne, było też ok. 400 autokarów dla demonstrantów z całej Polski – wylicza. Pilnowano, kto wchodzi na teren miasteczka, „żeby nie było prowokacji”. A taką – jak się związkowcom wydaje – próbowano urządzić drugiego dnia wieczorem. Mężczyźni, którzy weszli na teren obozowiska, nie chcieli się wylegitymować związkowym służbom porządkowym. Nie mieli ani specjalnej odzieży wydawanej przez organizatorów demonstrantom, ani identyfikatorów. Postraszeni policją, mieli stwierdzić, że „to oni są policją”. Byli po cywilnemu, mieli kabury – twierdzą obozowicze. – Policja zaprzeczyła, jakoby ktoś od nich próbował po cywilnemu inwigilować związkowców. Podejrzewamy, że za tą nieudaną próbą prowokacji mogły stać służby specjalne – mówi wiceprzewodniczący „S” w Stoczni Gdańskiej Karol Guzikiewicz – „skromny fanatyk związkowy”, jak sam siebie określa. O zmianę władzy – Różni ludzie podchodzą tu do nas, czasem nawiedzeni, ale są i tacy bardzo pozytywnie nastawieni, gratulujący nam determinacji – mówią stoczniowcy z namiotów w „kąciku gdańskim”. Przychodzą np. emerytki ze „słodkim wsparciem”, jak pani Wanda Dziedzic, emerytowana pracownica uniwersytetu, która przynosi wafelki. Oni tu o ewolucji, przy grillu, nad którym suszą się przemoczone ubrania, a ona wręcz przeciwnie – wzywa do rewolucji. – Jak się władzy za łeb nie weźmie, to ona się nie zmieni! Jeszcze przed rozpoczęciem Ogólnopolskich Dni Protestu poparcie społeczne dla manifestujących było wysokie – według sondażu MillwardBrown dla „Faktów” TVN, przeprowadzonego 10 września, 59 proc. Polaków popierało protesty związkowców. Manifestacji raczej nie udało się zawłaszczyć politykom. Owszem, pojawili się tacy, którzy próbowali się podłączyć pod demonstrantów. Nie zabrakło polityków Solidarnej Polski, którzy chcieli skorzystać na oficjalnej i nieco zaskakującej – biorąc pod uwagę doświadczenia poprzednich lat – separacji PiS i Solidarności. Pojawił się m.in. Janusz Korwin-Mikke i Leszek Miller (choć ten ostatni – jak twierdzi Guzikiewicz – „szybko się zmył”, bo na teren miasteczka nie pozwolono mu wejść w towarzystwie dziennikarzy). No i oczywiście