Polityczna historia tęczy z placu Zbawiciela

[W czwartek, 7 sierpnia 2014 r., tęcza po raz kolejny zapłonęła, spłonęło kilka metrów kolorowej instalacji. Ogień – podłożony najprawdopodobniej przez dwóch pijanych mężczyzn – zauważył strażnik na monitoringu miejskim. Według wstępnych ustaleń znajdujący się w pobliżu strażnicy miejscy nie zareagowali. Podejrzanych o podpalenie zatrzymała policja, która wyjaśnia, jak doszło do podpalenia i dlaczego strażnicy nie interweniowali.] Konstrukcja stalowa, osadzona na środku zielonej wysepki na warszawskim pl. Zbawiciela. Kwiaty sztuczne, kolory przechodzące jeden w drugi. Jak w tęczy. Poniedziałek 11 listopada, dzień zero: kilka godzin po najnowszym spaleniu kwiatów na konstrukcji ruszają pierwsze inicjatywy na portalach społecznościowych. „Żądam odbudowania tęczy na pl. Zbawiciela przez Ruch Narodowy”, „Odbudujmy tęczę” i „Wetknij kwiatek w tęczę”. Autorzy tej ostatniej strony proszą: bez akrobacji, cyrku już było aż nadto, kwiaty wtykamy tylko na dole tęczy. Wtorek, dzień pierwszy: jeszcze czuć swąd dymu, w tęczy pojawiają się pierwsze kwiaty. Żywe tym razem, najwięcej tulipanów, po 2 zł od kwiaciarek spod baru sushi. Pierwsze fotki na Instagramie, Facebooku i Twitterze zamieszczają wpinający w tęczę kwiaty. Administratorzy FB usuwają zaraportowane przez innych użytkowników strony „Płoń tęczo” i „Płoń pedalska tęczo”. Środa, dzień drugi: Rafał Krawczyk, mieszkający w pobliżu, przyczepia do stalowej konstrukcji tęczy cytaty z Księgi Rodzaju, o tęczy symbolu przymierza człowieka z Bogiem, nadziei i miłosierdzia: „To jest znak przymierza, który Ja dawam między mną i między wami”. I o obietnicy danej Noemu, że drugiego potopu nie będzie. Zalaminowane, nie zmokną. Kwiatów coraz więcej. Policjanci zaczynają grozić mandatami, bo na wysepkę na pl. Zbawiciela nie można przejść po pasach. Strona na FB „Szluga odpalam” i gra „Odpal szluga od płonącej tęczy poczuj się jak bohater marszu niepodległości 2013” ma już 9 tys. polubień. Inspirowana filmikiem z YouTube, ukazującym pijanego demonstranta w kominiarce zsuniętej na czubek głowy, który kiwał się niebezpiecznie blisko płonącej tęczy. Na nawoływania kolegów odkrzyknął gromko: „Szluga odpalam!”. Czwartek, dzień trzeci: na pl. Zbawiciela pojawiają się celebryci, piosenkarka Edyta Górniak, aktorka Katarzyna Zielińska, dziennikarka Monika Olejnik, tancerz Michał Piróg. Też z kwiatkami. Swojego tulipana wpina w tęczę ambasador Szwecji Staffan Herrström, obrońca praw mniejszości seksualnych. Policjanci przestają straszyć mandatami i zaczynają przeprowadzać chętnych przez rondo. Na szczycie tęczy ktoś w nocy zawiesił wizerunek Nyan Cata, internetowego mema przedstawiającego kota z pikseli, który zamiast tułowia ma wiśniowe pieczywo Pop-Tarts. Kotek leci w przestrzeni kosmicznej, pozostawiając za sobą tęczową smugę. By zrozumieć, skąd kot, potrzebna jest retrospekcja: pięć dni przed spaleniem tęczy na jednym z facebookowych fanpage’ów „Miejsca w Warszawie, o których nie miałeś pojęcia, że są, bo ich nie ma” opublikowano fotomontaż przedstawiający tęczę uciętą w połowie, zakończoną właśnie Nyan Catem. Propozycja dostała prawie 10 tys. polubień. Jeszcze tego samego dnia pojawiły się komentarze jednoznacznie zapowiadające spalenie instalacji: „spoko spoko, do 11 listopada”. Ktoś inny napisał pod fotomontażem: „w tej postaci ta tęcza by o wiele dłużej wytrzymała”. Po spaleniu tęczy pod zdjęciem pojawił się komentarz: „nowe logo ruchu Palikota”. Piątek, dzień czwarty: w nocy z czwartku na piątek ktoś wylał farbę na jezdnię na pl. Zbawiciela, tworząc prowizoryczne przejścia dla pieszych na wysepkę, na której stoi tęcza. Rano służby oczyszczania miasta zmywają farbę, więc ci, którzy po południu przychodzą na happening „Niewzruszeni całujemy się pod tęczą”, znów przeskakują między samochodami. Udział w całowaniu zapowiedziało ponad 1,8 tys. osób, przyszło około 300. Niektórzy przenieśli się potem pod bramę Uniwersytetu Warszawskiego, skąd ruszył marsz przeciwko przemocy i dyskryminacji pod hasłem: „Wolności nie spalicie”, w proteście przeciwko spaleniu tęczy i zamieszkom z 11 listopada. Marsz prowadzili squatersi z kolektywu Przychodnia, który podczas Marszu Niepodległości zaatakowała grupa 200 demonstrantów. Niektórzy z ponad 2 tys. uczestników piątkowej pokojowej demonstracji, przebrani za klownów w białych kominiarkach, inscenizowali scenki podpalenia tęczy i ataku na squat. Powstaje obywatelski komitet na rzecz odbudowy tęczy, który ma połączyć inicjatywy i darczyńców zgłaszających się do Instytutu Adama Mickiewicza, właściciela instalacji, Zachęty i do samej rzeźbiarki. „Szluga odpalam” ma już prawie 46 tys. lajków. „Żądam odbudowania tęczy na pl. Zbawiciela przez Ruch Narodowy” – ponad 50 tys. Furorę robi w necie komentarz: „Tęcza to miś na miarę naszych możliwości”.   Przeszłość idei Kto dziś pamięta, że w zamyśle autorki tęczowa instalacja to odwołanie do idei wspólnoty i spółdzielczości pracy? A taki był początek. Artystka i performerka Julita Wójcik powołała Spółdzielnię Rękodzieła Artystycznego Tęcza. Na warsztatach prowadzonych przez nią w Zachęcie ochotnicy mocowali druciki do gotowych kwiatów, tak by można je było zaczepić na stalowej konstrukcji pokrytej siatką. Pierwsza spółdzielcza tęcza (od lat jest symbolem międzynarodowego ruchu spółdzielczości) stanęła w Brukseli przed wejściem do Parlamentu Europejskiego. Miała być o idei wspólnotowości. Wspólnej pracy dla dobra ogółu. Była też symbolem otwarcia Polski na integrację i mostu łączącego odmienne kultury państw UE. W czerwcu 2012 r. stalowy łuk, ważący osiem ton, o długości 26 m, przyjechał na warszawski pl. Zbawiciela. Kilka dni po Paradzie Równości, tuż przed Bożym Ciałem i Euro 2012. I, zdaniem autorki, w paradoksalny sposób instalacja mogła nawiązywać do wszystkich tych wydarzeń. W Brukseli stała tak, że wchodzący do gmachu przechodzili pod tęczą. Wielu na pamiątkę zabierało jeden kwiatek i nogi tęczy trochę wyłysiały. Już w Warszawie trzeba było zatem uzupełnić kwiaty. Dorobiono 4 tys. Spółdzielnia dalej pracowała pełną parą. W ciągu 17 miesięcy tęcza paliła się pięć razy. Pierwszy raz w nocy z 13 na 14 października zeszłego roku pijany 29-latek oblał konstrukcję benzyną i podpalił. Potem był przypadkowy pożar, tęcza zajęła się od sylwestrowych fajerwerków. I znów, po kilku zaledwie dniach, 4 stycznia, podpalenie. Kolejne w lipcu. Sprawców nie złapano. Za każdym razem część kwiatów trzeba było uzupełniać. Po lipcowym pożarze władze miasta, które właśnie podpisały z Instytutem Adama Mickiewicza umowę użyczenia tęczy do 2015 r., zdecydowały o generalnym remoncie. Rozpisano przetarg. Koszt renowacji – 64 tys. zł. Oczyszczenie konstrukcji i pokrycie jej specjalną antykorozyjną i niepalną powłoką. I wymiana wszystkich kwiatów, prawie 22 tys. sztuk. Gdy tak stała, częściowo łysa, ukazując stalowe wnętrze, budziła podziw tylko inżynierów z pobliskiej Politechniki, którzy chwalili konstrukcyjną precyzję dzieła sztuki. Prace zakończono tuż przed Świętem Niepodległości. Nawet nie odebrano jeszcze tęczy od wykonawcy, gdy spłonęła po raz piąty, tym razem doszczętnie. Został tylko mały bukiet kwiatków na szczycie łuku, 9 m nad ziemią. Przed 11 listopada Instytut i miejscy urzędnicy zgłaszali policji, że tęcza może być znów w niebezpieczeństwie. W Internecie była przecież kronika zapowiedzianej śmierci tęczy. Jednak na pl. Zbawiciela 11 listopada stał tylko jeden policyjny radiowóz, chyba pusty, bo policjanci nie pospieszyli na pomoc strażakom i manifestanci w białych kominiarkach, rzucając kamieniami, zmusili straż do odwrotu. Julita Wójcik przyznaje, że oglądając w Internecie filmy, pokazujące, co się działo na pl. Zbawiciela,