Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Co się zmieni?
Prezydent oświadczył w poniedziałek w południe, że po analizie podjął dzisiaj decyzję o podpisaniu noweli do ustawy o TK. „Uważam, że ta nowela przyczynia się do wzmocnienia pozycji i sytuacji Trybunału Konstytucyjnego, sytuacji przede wszystkim w znaczeniu odbioru społecznego, ale sytuacji także w znaczeniu tego, co jest zasadniczą rolą Trybunału, czyli orzekanie, kierując się względami czysto prawnymi” – powiedział Andrzej Duda.
Dodał, jeżeli mamy zasadę trójpodziału władzy, jeżeli decyzje podejmowane przez parlament mają być szanowane, to Trybunał w sprawach ustaw powinien orzekać w pełnym składzie, przy podwyższonej większości. „Są to prawnicy, którzy mają różne poglądy polityczne i ideologiczne, ale także często różne poglądy prawne. Podwyższona większość jest gwarancją tego, żeby ci prawnicy w zdecydowanej większości zgodzili się ze sobą” – mówił Andrzej Duda.
Według głowy państwa rozwiązania przyjęte w noweli ustawy o TK „wzmacniają pozycję i powagę orzecznictwa Trybunału, także w oczach społecznych”.
Nowelizację ustawy o Trybunale Konstytucyjnym autorstwa PiS we wtorek 22 grudnia uchwalił Sejm, a w poniedziałek 28 grudnia podpisał prezydent i tego samego dnia została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Oznacza to, że przepisy weszły już w życie.
Za przyjęciem nowelizacji, wraz z poprawkami PiS, było 235 posłów (PiS, dwóch posłów z Kukiz'15 – Kornel Morawiecki i Ireneusz Zyska, jeden poseł niezrzeszony Janusz Sanocki), 181 było przeciw (PO, Kukiz'15, Nowoczesna, PSL, jeden poseł niezrzeszony), a 4 (dwóch z Kukiz'15, jeden z Nowoczesnej, jeden poseł niezrzeszony) wstrzymało się od głosu. PO zapowiedziało zaskarżenie noweli do TK.
W nocy ze środy na wigilijny czwartek Senat przyjął bez poprawek ustawę PiS o TK. Za nowelizacją głosowało 58 senatorów, przeciw było 28, zaś jedna osoba wstrzymała się od głosu. Wcześniej poparcia Senatu nie uzyskał wniosek mniejszości senackich komisji o odrzucenie tej nowelizacji.
Rzecznik Praw Obywatelskich w liście do prezydenta zwrócił się z prośbą o wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją nowelizacji ustawy o TK. Z podobnym wnioskiem wystąpiła Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
Co zawiera nowelizacja ustawy o Trybunale? (Najważniejsze punkty)
1. Trybunał będzie orzekać w zasadzie w pełnym składzie (chyba że ustawa będzie stanowić inaczej) – co najmniej 13 z 15 sędziów (do tej pory było to 9 sędziów, a większość spraw rozpatrywał skład 5 sędziów). Skład 7 sędziów ma badać skargi konstytucyjne, pytania prawne sądów oraz sprawy zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała zgody ustawy.
2. Orzeczenia pełnego składu mają zapadać większością 2/3 głosów, a nie – jak dotychczas – zwykłą większością.
3. Zgromadzenie Ogólne TK nie będzie stwierdzało wygaśnięcia mandatu sędziego TK, tylko przygotowywało do Sejmu stosowny wniosek w „szczególnie rażących przypadkach”.
4. Postępowanie dyscyplinarne przed Trybunałem wobec sędziego TK będzie można wszcząć także na wniosek prezydenta lub ministra sprawiedliwości (do tej pory to było niemożliwe).
5. Uchylono przepis, że sędzia Trybunału odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli uchybił obowiązkowi piastowanego urzędu państwowego lub okazał się niegodny urzędu sędziego Trybunału.
6. W postępowaniu wszczętym, a niezakończonym przed wejściem w życie nowelizacji ustawy, rozprawa nie może odbyć się wcześniej niż po 45 dniach od doręczenia uczestnikom zawiadomienia o jej terminie, a w sprawie, w której orzeka pełny skład po 3 miesiącach.
7. Trybunał będzie rozpoznawać sprawy zgodnie z kolejnością wpływania wniosków.
8. PiS wycofało się z pomysłu, by sędziowie składali ślubowanie przed marszałkiem Sejmu. Pozostaje zapis, że ślubowanie – tak jak dotychczas – ma być składane przed prezydentem.
9. Wykreślono zapis, że siedziba TK znajduje się w stolicy.
10. Wykreślono rozdział w ustawie dotyczący postępowania w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta.
11. Przepisy mają wejść w życie z chwilą ogłoszenia nowelizacji w Dzienniku Ustaw (PiS wycofało się z własnego pomysłu, by nowe przepisy weszły po 30 dniach od ich ogłoszenia).