Co zostanie po wizycie papieża w Polsce

Za kulisami wizyty trwały zabiegi rządzących w Polsce polityków, by wycisnąć z niej jak najwięcej korzyści propagandowych. Nie udało się nakłonić papieża do odwiedzin grobu Lecha Kaczyńskiego, ale udało się umówić go na spotkanie z Antonim Macierewiczem. A przecież politycy pisowscy, tak chętnie manifestujący swoje przywiązanie do Kościoła i wiary, mieli tyle okazji, by się od Franciszka czegoś nauczyć. Jeśli już nie mówienia prawdy, to choćby skromności i szacunku dla innych. Nic z tego. Po wyjściu z mszy stawali przed kamerami, by wzorem prezesa Kaczyńskiego przekonywać, że „białe jest czarne, a czarne białe”. Był w nich stan napięcia: powie coś czy nie powie takiego, co by nam propagandowo zaszkodziło? Cóż, jeśli nawet nie powiedział, to pokazał. Dni Młodzieży były manifestacją wiary żywej i przyjaznej ludziom. Ale też wiary ponad podziałami, która jednoczy wyznawców chrześcijaństwa w Europie, obu Amerykach, Afryce, Azji i Australii. Kraków wypełnił się ludźmi różnych ras, języków i kultur. To był komunikat szczególnie mocny w czasach nazwanych przez Franciszka w samolocie lecącym do Polski czasem „wojny w kawałkach”. Słowa te padły w kontekście ciągłych doniesień o kolejnych zamachach terrorystycznych. Papież zaznaczył, że to nie religie prowokują wojny, tylko grupy różnych interesów. A w samolocie w drodze powrotnej do Rzymu przestrzegał, by nie stawiać znaku równości między islamem i terrorem. Dni Młodzieży to był zlot młodzieży katolickiej, lecz niemającej nic wspólnego z ideologią konfrontacji z innymi religiami. Wymiar charyzmatyczny Wielu krakowian opuściło miasto na czas ŚDM, ale ci, którzy zostali, witali uczestników z otwartymi rękami. Cieszyli się ich widokiem, podziwiali wielokulturową różnorodność, chętnie nawiązywali rozmowy. Okazywało się, że nie ma sensu przeciwstawiać narodowych tożsamości chrześcijańskiemu uniwersalizmowi. Poszczególny człowiek czy naród są przecież częścią ludzkiej wspólnoty, wiara powinna łączyć, a nie dzielić. Na ulicach Krakowa i innych polskich miejscowości goszczących uczestników katolickiego zlotu, w otwartych do późnej nocy kościołach i na mszach pod gołym niebem sprawdzały się słowa Franciszka, że sama wielokulturowość nie jest zagrożeniem tożsamości, lecz szansą jej wzbogacenia. Imprezy masowe mają swoją logikę i dynamikę. Religijne także. Ludzie gromadzą się, by wspólnie przeżywać swoją wiarę, cieszyć się nią, znajdować w niej siłę ducha i chrześcijańskiego świadectwa. Kościół nazywa to wymiarem charyzmatycznym. Dla postronnego świadka może to się czasem wydawać naiwne, płytkie, dewocyjne. Ale w Krakowie nie zabrakło momentów refleksji i medytacji, jakich słusznie należy oczekiwać od ludzi na serio wierzących. Już na samym początku pobytu Franciszek, stojąc w słynnym „oknie papieskim” rezydencji krakowskich biskupów, zmienił nagle ton rozmowy z rozradowaną młodzieżą. Opowiedział z przejęciem o Macieju Cieśli, młodym polskim projektancie oprawy graficznej zlotu, zmarłym tuż przed jego rozpoczęciem na raka. Młodzi słuchali w skupieniu. Takie same chwile zadumy nad tajemnicami życia, śmierci, zła i dobra, radości i cierpienia, wiary i zwątpienia zdarzały się dzięki Franciszkowi podczas jego wizyty w obozie Auschwitz-Birkenau. Papież w obozie Papieskie milczenie w obozie Zagłady i w celi śmierci o. Kolbego najczęściej relacjonowały media światowe. Przykuło ono także uwagę młodych. Wielu z nich przybyło z krajów dotkniętych wojnami domowymi lub agresją zewnętrzną. Wizyta papieża w obozie była dla nich kolejną lekcją na temat zła, ale też pytaniem, jak z nim walczyć w obecnym świecie. Temat powrócił podczas wieczornej wspólnej modlitwy z papieżem w Brzegach. Młoda syryjska chrześcijanka z Aleppo opowiedziała o ucieczce z tego miasta śmierci i zniszczenia. Dla pontyfikatu Franciszka temat uchodźców jest centralny. Jego apele o okazanie im pomocy i gościny, o odrobinę empatii, o zobaczenie w uchodźcach nie tylko problemu z zakresu zarządzania kryzysowego, lecz także kwestii etycznej i – dla wierzących – religijnej, są powszechne znane. Papież musiał do nich powrócić także w Polsce. I dał u nas swoistą lekcję poprawności religijnej. Długo będą trwały interpretacyjne spory o sens przemówień papieskich na Wawelu czy na Jasnej Górze. Ale sam fakt, że zostały poddane obróbce znaczeniowej, oznacza, że papież dotknął nerwu polskiej polityki. Mowa wawelska Franciszka zawierała bez wątpienia akcenty polityczne. Tego nie da się zignorować, choć dopuszczalne są różnice w ich odczytaniu. Trudno było nie odnieść wrażenia, że Franciszek jest poinformowany przez papieską dyplomację o sytuacji w Polsce. Papież pochwalił Kościół w Polsce za pamiętny list biskupów polskich do niemieckich z 1965 r. i za niedawną deklarację o potrzebie zbliżenia między chrześcijanami i narodami Polski i Rosji, przyjętą przez przewodniczącego episkopatu Józefa Michalika i patriarchę Cyryla w 2012 r. Wcześniej mówił o „pamięci negatywnej”, która „obsesyjnie koncentruje się na złu, zwłaszcza popełnionym przez innych”. Sygnał jest czytelny: Polacy pokazali, jak rozwijać „dobrą pamięć”. Papież zachęcił, by szli dalej drogą „owocnej współpracy na płaszczyźnie międzynarodowej i wzajemnego szacunku”, szanując tożsamość własną i innych. Na każdym polu, od gospodarki przez ekologię po „sposób zarządzania zjawiskiem migracyjnym”. Sformułowanie trochę biurokratyczne, niezbyt w stylu Franciszka, ale wymowa jasna. Wbrew pozorom Franciszek nie pozostawia tu szerokiego marginesu interpretacji. Stwierdza wyraźnie i konkretnie, że „potrzebna jest gotowość przyjęcia ludzi uciekających od wojen i głodu, solidarność z osobami pozbawionymi swoich praw podstawowych, w tym do swobodnego i bezpiecznego wyznawania swej wiary”. Podkreśla, że potrzebna jest w tej sprawie współpraca i koordynacja międzynarodowa. Franciszek nie mówi tu o uchodźcach potencjalnych, lecz realnych. Tych, którzy już znaleźli się w Europie. Na Wawelu słuchali tych słów prezydent Andrzej Duda i członkowie polskiego rządu, który realizuje przecież wolę Polaków, w zdecydowanej większości przeciwnych przyjmowaniu uchodźców. Prawicowi tłumacze Franciszka na nasze nie dodają, że jeszcze rok temu sytuacja była inna. Według badania CBOS w maju 2015 r. aż 72 proc. obywateli polskich akceptowało przyjęcie uchodźców na stałe lub tymczasowo. W lutym br. już tylko 39 proc. Bombardowanie newsami o zamachach islamistycznych terrorystów i antyimigrancką propagandą strachu i zagrożenia zrobiło swoje. Strach jest zrozumiały, lecz rzeczą odpowiedzialnych i dojrzałych polityków, duchownych, dziennikarzy, działaczy jest walka ze stereotypami i generalizacjami (każdy uchodźca to muzułmanin, każdy muzułmanin to terrorysta). To trąci obłudą Szczególnie doty