Opozycja szuka jedności

Grzegorz Schetyna powtarzał w ubiegłym tygodniu swoim posłom, że „trzeba wyjść ze słoika” (wymiennie używał słowa „akwarium”). Wyjść z Sejmu na ulice, być z ludźmi. To przede wszystkim tam aktywna miała być opozycja. W miastach, miasteczkach, na skrzykiwanych co rusz protestach przeciwko autorytarnym zapędom rządzących. Poprzedni, grudniowy kryzys parlamentarny pokazał, że przy władzy większościowej pole manewru opozycji jest ograniczone, a wszystkie działania obstrukcyjne mają znaczenie symboliczne. W praktyce – górą zawsze będzie PiS, taką władzę dostał w 2015 r. Na wyłamanie się posłów z obozu rządzącego też nie ma co liczyć – Jarosław Gowin, choć ze skwaszoną miną, głosował za demontażem państwa prawa. PiS ma zresztą w odwodzie część kukizowców, posłów z kół Republikanów oraz Wolność i Solidarność (rozłamowcy Kukiz’15), a także kilku niezrzeszonych. Jest z czego dobierać. Wystarczy spojrzeć na wyniki głosowania ustawy zawłaszczającej Sąd Najwyższy – poza klubem PiS poparło ją jeszcze czterech posłów (WiS + 1 niezależny), a 23 się wstrzymało. To potencjalne zaplecze władzy. – Wysłali czytelny sygnał, że są w gotowości. PiS coś im obieca i będzie mógł liczyć na ich wsparcie – tłumaczą zgodnie politycy PO i N. A jeszcze tydzień wcześniej, kiedy Sejm procedował ustawy o KRS i ustroju sądów powszechnych, wydawało się, że członkowie ruchu Kukiza chcą zerwać z łatą „opozycji koncesjonowanej”. Dołączyli przecież do posłów PO, N, PSL, UED i wyjęli swoje karty do głosowania (chodziło o to, aby zerwać kworum – jednak PiS się zabezpieczył, przekonując do udziału w głosowaniu członków kół). Nawet władze PO przyjęły to wówczas za dobrą monetę. Jednak w zachowaniu kukizowców trudno dostrzec konsekwencję i jakąś przemyślaną strategię. Niespełna tydzień później, kiedy PiS przepychał ustawę o SN, Paweł Kukiz pytany przez nas o to, jak się zachowa podczas tej bezpardonowej próby zamachu na Sąd Najwyższy, odpowiadał już w swoim stylu – atakiem na PO, żądaniem JOW i referendum odwoławczego. Czyli tradycyjnie. – Stoję po stronie obywateli, którzy nie mają zamiaru ani wychodzić na ulicę z tymi ludźmi, którzy tam się gromadzą, ani nie mają zamiaru zaakceptować jeszcze większego upartyjnienia sądów przez PiS – mówił, dodając: – Protestuję zgodnie z prawem, czyli głosując przeciw projektom PiS. Po ulicach biegałem w latach 80. Jednak wbrew temu, co deklarował, nie zagłosował przeciwko ustawie o SN, ale wstrzymał się od głosu. Podobnie postąpiło 19 innych posłów jego klubu. Warto przy okazji zwrócić uwagę także na wymowne zachowanie sejmowej drobnicy. Przy ustawie o SN od głosu wstrzymała się też członkini koła Republikanów Anna Maria Siarkowska. Kilka godzin później, kiedy posłowie antypisowskiej opozycji udali się pod Pałac Prezydencki, aby domagać się od Andrzeja Dudy potrójnego weta, zaś w Sejmie po celowo przeciąganej przerwie wznowiono głosowania, siedząca na sali obrad Siarkowska dowcipkowała: „Głosujemy właśnie podczas nieobecności PO i N oraz większości PSL (poszli protestować). Na sali cisza, spokój i... jednomyślność ;)” [pis. oryg., Twitter]. Jej wpis celnie skomentował prowadzący prześmiewczy profil Piknik na skraju głupoty: „Pragnę nieśmiało zwrócić uwagę, że jednomyślność jest co prawda podstawą demokracji, ale wyłącznie tej »ludowej«”. Chwilę wcześniej na mównicę sejmową wszedł Robert Winnicki, narodowiec, który także dostał się do Sejmu z listy Kukiza (obecnie niezrzeszony): „Może by teraz na szybko jakieś prace nad konstytucją rozpocząć?” – pytał rozbawiony. „Tak jest!” – odkrzykiwał Dominik Tarczyński (PiS). Była przecież jednomyślność i wymagana połowa ustawowej liczby posłów. Ciekawa jest też wolta Andżeliki Możdżanowskiej, która w przeddzień głosowania ustawy o SN opuściła PSL. Oficjalnie niezrzeszona, nieoficjalnie – coraz bliżej PiS. Jej byli koledzy z klubu utrzymują, że ma obiecane stanowisko w rządzie. I w nieparlamentarnych słowach wyrażają się o jej decyzji. Emocje są zrozumiałe – ostatnie dni były czasem próby i sprawdzianem przyzwoitości. Łączony Dlatego, mimo programowych różnic, personalnych niesnasek i dotychczasowej konkurencji, politycy opozycji – tej niekoncesjonowanej – zawiązali w ubiegłym tygodniu wspólny front w obronie polskiego sądownictwa. Na razie doraźny, niesformalizowany i „punktowy” – jak mówią – ale dający szansę na dalszą współpracę, a w perspektywie: na stworzenie wspólnych list wyborczych. Wyjściową platformą porozumienia był tzw. sztab kryzysowy – czyli narady oddelegowanych przedstawicieli PO, N, PSL oraz UED, którzy mieli koordynować działania antypisowskiej opozycji w Sejmie. Łącznicy przekazywali ustalenia swoim klubom, a sztabowi – sugestie partyjnych kolegów. Wszystko po to, aby uniknąć chaosu, nie mnożyć inicjatyw, działać efektywniej, razem. To na razie minimum, jakie wypracowano. Ale zaistniały kryzys poprawił nieco relacje między dwoma głównymi konkurentami na opozycji: Grzegorzem Schetyną i Ryszardem Petru. I choć szeregowi posłowie obu partii przyznawali, że dogmat Rabieja i Lubnauer o współkonkurowaniu wciąż obowiązuje, to szefowie N i PO przekonywali, że takie momenty jak walka o wolne sądy to nie czas, aby między sobą rywalizować. – W tej sprawie nie było miejsca na ambicje, nie musieliśmy więc niczego chować ani poskramiać. Była konkretna rzecz: blokowanie ustawy, która zmienia ustrój państwa, nie zaś walka o jakieś stanowiska – podkreślał Ryszard Petru i jednocześnie wskazywał na potrzebę współpracy nie tylko z PO, „bo to za mało”, ale i z lewicą oraz PSL. Takie deklaracje, a jeszcze bardziej ich realizacja, są istotne, bo jednym z najczęściej powtarzanych oczekiwań wobec opozycji jest jej zjednoczenie. Poza tym w sytuacjach kryzysowych trzeba zwierać szyki i postępować w skoordynowany sposób. Inaczej działania niweczy chaos. Tak właśnie było jeszcze na początku ubiegłego tygodnia. Opozycja na ofensywę PiS zareagowała impulsywnie. Pojawił się pomysł połączenia klubów (forsowany przez PO), zaraz potem mowa była o „froncie demokratycznym” i federacji klubów (pomysł Nowoczesnej). – Wszystko to żyło jedną konferencję – przyznaje Rafał Grupiński z PO. A Katarzyna Lubnauer, szefowa klubu N i sztabowa „łączniczka”, wyjaśnia: – Jeżeli chcemy wygrać z PiS, to musimy sięgnąć jak najgłębiej do naszych elektoratów i pozyskać jak najszerszą grupę wyborców. Są wyborcy, do których możemy trafić my, ale już nie np. PSL. I odwrotnie. Na podobnej zasadzie PO może pozyskać zwolenników, do których nasz przekaz może nie trafiać, a my tych, którzy byli zawiedzeni ich działaniami. A cała opozycja musi zebrać wszystkie te głosy. Dlatego zacieranie różnic programowych teraz byłoby błędem. Podobnie jak łączenie na tym etapie. Co nie zmienia faktu, że w takich dziejowych momentach jak ostatnio musimy ze sobą ściśle współpracować. A kiedyś być gotowi na wspólną listę. Dzielony Ten początkowy brak współpracy doprowadził też do paru zgrzytów. Jak w ubiegły poniedziałek, dzień po pierwszej dużej manifestacji pod Sejmem, zorganizowanej przez KOD, gdzie pojawił się postulat zjednoczenia opozycji. Na antenie TOK FM Ryszard Petru stwierdził, że łącznikiem opozycji w parlamencie mogłaby być Ewa Kopacz. Nawet posłowie jego partii krytykowali później ten pomysł, nie mówiąc już o politykach PO, którzy odczytywali to jako próbę podważenia pozycji Schetyny. Z kolei szef Platformy wystąpił dzień później z wnioskiem o referendum ws. niezależności sądownictwa. Petru nic o tym nie wiedział i – jak słyszymy – mocno się zirytował. A atmosfera w Sejmie i tak już była gorąca. Mieszały się koncepcje współdziałania, koordynacja między klubami jeszcze kulała. W efekcie każda z partii występowała z własnymi pomysłami, a szeregowi posłowie nie bardzo orientowali się, w jaki konkretnie sposób będą dawać odpór władzy. Jedni chcieli powtórki z grudniowej okupacji sali plenarnej, inni uważali, że trzeba uniemożliwić pracę nad ustawą w komisji, jeszcze inni, że należy w ogóle wyjść z Sejmu. Również kiedy prezydent oświadczył, że podpisze ustawę o SN, jeśli tylko PiS zmieni zapis dotyczący wyboru sędziów do KRS, liderzy opozycji występowali osobno. Dziwić mogła też ich reakcja. Może nie „całowali ekranu telewizora” jak Paweł Kukiz, ale mówili o „ważnym wystąpieniu prezydenta”, o tym, że „presja ma sens” (Petru) i że „z ulgą i z uznaniem” przyjmują aktywność Andrzeja Dudy, bo „to spektakularna porażka prezesa Kaczyńskiego” (Schetyna). Tymczasem propozycja prezydenta była pozorowanym kompromisem – wystarczy dodać kukizowców i sejmową drobnicę, aby PiS miał wymagane 3/5 głosów, nawet z lekką górką. Jednak, jak tłumaczy jeden z polityków z zarządu PO, ze strony Schetyny było to celowe zagranie – chodziło o wbicie klina między obóz PiS a Pałac Prezydencki, podkreślenie, że Duda się wyłamuje, nie chce dłużej już być „Adrianem”, co miało wprowadzić zamieszanie w PiS i zdenerwować prezesa, który nie znosi niesubordynacji. I choć podczas późniejszych obrad, kiedy wspominano o warunku prezydenta, Jarosław Kaczyński rzeczywiście przestawał się sardonicznie uśmiechać, z równowagi wyprowadziło go dopiero wystąpienie Borysa Budki. Poseł PO wypomniał prezesowi PiS, że: „Dopóki był śp. Lech Kaczyński, (…) nie odważył się podnieść ręki na wymiar sprawiedliwości, bo na szczęście był ktoś, kto rozumiał, na czym polega trójpodział władzy”. To wówczas Kaczyński „bez żadnego trybu” wszedł na mównicę i zaatakował polityków Platformy, wyzywając ich od „kanalii”, „morderców” i „zdradzieckich mord”. Nieco później przywołał do siebie Witolda Zembaczyńskiego, przez co omal nie doszło do rękoczynów, ponieważ gestu prezesa nie spostrzegła jego obstawa. Mariusz Błaszczak, Ryszard Terlecki i Waldemar Andzel próbowali więc zasłonić swoimi ciałami Kaczyńskiego przed rosłym posłem Nowoczesnej. – Podszedłem i pytam: no i co pan, panie prezesie, nawyrabiał? A on na to: „oni wszyscy powinni w więzieniu siedzieć”. I dalej: „A pan, kiedyś w swoim przemówieniu powiedział, że to ja będę w więzieniu”. Nie mogłem załapać, o czym on mówi. Dopiero potem dotarło do mnie, że chodziło mu o moje wystąpienie podczas procedowania ustawy inwigilacyjnej, kiedy mówiłem o latach 2005–07. Chyba miał taką retrospekcję i przy okazji potrzebował wytłumaczyć komuś swoje słowa o „zdradzieckich mordach”. Nie spotkałem się jeszcze z czymś takim, w nim te emocje grały całym ciałem – relacjonuje Zembaczyński. Straszony Do tej opowieści z dystansem podcho