To było pierwsze tak długie, programowe i publiczne wystąpienie ministra obrony sprawującego swój urząd od prawie pół roku. Poprzedzał je festiwal czasem sprzecznych ze sobą wystąpień, oświadczeń i komunikatów przedstawicieli MON, a także przynajmniej dwie – bo o nich publicznie wiadomo – dość brutalne decyzje kadrowe (o odwołaniu wiceszefa Inspektoratu Uzbrojenia i Inspektora Marynarki Wojennej). Następowało zaś w czasie nasilenia kuluarowych plotek o dymisji prezesa PGZ, rychłym odejściu szefa sztabu generalnego i tylko pozornym rozejmie między MON a BBN.
Dlatego przemówienie ministra Błaszczaka na święcie Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych, zresztą przewidzianego do likwidacji, było oczekiwane z niecierpliwością, a nawet z nadzieją. Minister miał wszak przedstawić priorytety sił zbrojnych.
Ostra krytyka poprzedników
Jednak z całego, generalnie poprawnego, choć mało konkretnego wystąpienia to nie plany ministra na przyszłość zrobiły największe wrażenie. Zrobiła je wcale nieskrywana krytyka Antoniego Macierewicza. „Pochopne szastanie pieniędzmi, rzucanie datami w celach piarowych, jak robili to moi poprzednicy, byłoby skrajnie nieodpowiedzialne i psułoby negocjacje” – mówił Błaszczak w kontekście polityki zbrojeniowej. Był na tyle ostrożny, że nikogo nie wspomniał z imienia i nazwiska. Ale nie chodziło o rządy PO-PSL, bo do nich odniesienia kierowane były wprost. To było o Antonim Macierewiczu i jego ekipie.
„Rzucanie datami” – było przecież specjalnością poprzedniego ministra. Przypominane teraz w materiałach telewizyjnych zbitki jego wypowiedzi, choćby o terminie zakupu śmigłowców czy wyborze dostawcy okrętów podwodnych, brzmią z dzisiejszej perspektywy jak kabaretowe skecze. Można się uśmiać do łez, gdyby nie to, że za każdą z niedotrzymanych dat stały zawiedzione nadzieje wojska, ziejące luki w zdolnościach bojowych i rosnąca kompromitacja nie tylko samego ministra, jego resortu i całego państwa, gdy w grę wchodziły kontrakty międzyrządowe.
Ale przecież szybko wszyscy się przekonali, że chodziło głównie o PR – i tu Mariusz Błaszczak też ma rację. Wzmacnianie własnego wizerunku miało dla Antoniego Macierewicza znaczenie fundamentalne, dużo większe niż jakiekolwiek realne podnoszenie siły Wojska Polskiego. Jeśli jednak dziś Mariusz Błaszczak nazywa te działania „skrajnie nieodpowiedzialnymi” i uważa, że szkodą zbrojeniowym kontraktom – to czemu jako jedna z najbardziej wpływowych osób w PiS tolerował takie działania przez ponad dwa lata?
Kto szastał pieniędzmi?
Jeszcze bardziej zagadkowo brzmi fragment o „pochopnym szastaniu pieniędzmi”. Jeśli to zarzut do ekipy Macierewicza, to byłoby niezwykle ciekawe usłyszeć uzasadnienie. Czy chodzi o rekordową w polskiej zbrojeniówce umowę na armatohaubice Krab za 4,7 mld złotych? Czy o modernizacje czołgów za 2,4 miliarda? Karabinki Grot za pół miliarda? Czy może o samoloty dla VIP-ów, które kosztowały budżet MON w sumie prawie 4 miliardy? Bo przecież trudno, by Mariusz Błaszczak miał na myśli wynegocjowaną przez poprzedników, a podpisaną przez siebie umowę na amerykańskie Patrioty za 20 miliardów z VAT. I trudno sobie przypomnieć, by kiedykolwiek jako minister spraw wewnętrznych publicznie krytykował kolegę z rządu za kosztowne zamówienia.
Czytaj także: Pan minister walczy
Jeśli więc istotnie to Macierewicz miał „pochopnie szastać pieniędzmi”, to powiedziawszy „A”, minister Błaszczak powinien powiedzieć „B” i sprawdzić, co się w resorcie działo. I być może powoli to „B” wypowiada, bo jak się niedawno okazało za sprawą posłów opozycji, w MON trwa wewnętrzny audyt, a „wiele spraw” w resorcie i związanej z nim grupie zbrojeniowej PGZ bada CBA.
Kontynuacja mimo krytyki
Na razie jednak rozliczenia z polityką poprzednika nie usłyszeliśmy. Przeciwnie, Błaszczak zachował wszelkie pozory, by nie kwestionować żadnej ze strategicznych zapowiedzi Macierewicza. Było więc o stałych bazach dla wojsk USA, zwiększeniu liczebności wojska dl 200 tysięcy, budowaniu czwartej dywizji na wschód od Warszawy. Tyle że amerykańskie bazy „kwestia, która wymaga czasu”, a tworzenie dywizji „to proces złożony i wymaga czasu”. Tak samo nie ma żadnego terminu dwukrotnego powiększenia sił zbrojnych. Żadne obietnice nie padły również w przypadku większości zapowiadanych zakupów zbrojeniowych. Zastąpiła je ogólna deklaracja, że z żadnych programów resort nie rezygnuje i kilka szczegółowych: trwa analiza potrzeb wojska w zakresie śmigłowców, w najbliższym czasie będą wystosowane zapytania ofertowe na śmigłowce do zwalczania okrętów podwodnych, za kilka miesięcy ruszyć ma postępowanie na śmigłowce uderzeniowe.
O głośnej ostatnio kwestii okrętów minister w ogóle nie mówił. Zostawia to na niedzielę, na święto marynarki wojennej. O obronie powietrznej Błaszczak mówił interesująco, że po Wiśle czas na Narew, a zakup Patriotów otwierać ma drogę do systemu krótkiego zasięgu. Ale znów, nie wiadomo, kiedy. A przecież jeszcze niedawno chwalił się, że to za jego czasów rząd przyjął nowe wytyczne do modernizacji wojska sięgające roku 2026, więc zdawałoby się bezpiecznego horyzontu, przynajmniej w sferze deklaracji.
Bez obietnic – bez rozliczeń?
Ten brak konkretów, jak na pierwsze merytoryczne wystąpienie, był uderzający. Faktycznie oznacza rozciągnięcie w czasie realizacji obietnic tak, by broń Boże się z nich nie wycofać, ale nie być też rozliczanym za ich nie spełnienie. Otwarta krytyka Antoniego Macierewicza miała najprawdopodobniej pomóc w medialnej akceptacji takiego podejścia, bo przecież skoro poprzednik złożył tyle fałszywych obietnic – nikt nie ośmieli się skrytykować następcy za nie składanie żadnych.
Czytaj także: Czy PiS kasuje śmigłowce?
Sprytne, ale czy do zaakceptowania? Z punktu widzenia stabilności polityki zbrojeniowej i celów polityki obronnej – absolutnie nie. Choćby dlatego, że obie kształtowane powinny być w oparciu o jawne i weryfikowalne plany, z których w każdej chwili powinno wynikać w którym miejscu procesu jesteśmy, jakie są zrealizowane i zaplanowane koszty oraz w jakim terminie wojsko uzyska pożądane zdolności. Nie mówiąc już o czymś takim jak przejrzystość wielomiliardowych wydatków dla sponsorów – podatników i wyborców – tylko czasem, gdy to wygodne, zwanych suwerenem.
Dostawy wyłącznie przewidywalne
Konkretne deklaracje padły tylko na najbliższe półtora roku. Według ministra do 2019 roku Wojsko Polskie otrzyma: 67 kołowych transporterów opancerzonych Rosomak, 40 moździerzy samobieżnych Rak, jeden dywizyjny moduł ogniowy samobieżnych armatohaubic Krab złożony z 24 dział i innych pojazdów, 36 kołowych wyrzutni przeciwlotniczych Poprad. Fura sprzętu, ale wszystko to konsekwencje decyzji i programów zbrojeniowych sprzed lat, nawet jeśli podpisanie umów przypadło już w czasach PiS. Podobnie ma się rzecz, gdy idzie o dalsze dostawy: 27 mobilnych stanowisk dowodzenia, 72 zmodernizowane czołgi Leopard 2PL, 2 radary artyleryjskie Liwiec, 5 tys. karabinków Beryl i tysiąc karabinów UKMP.
Żadnych nowych, dużych programów – nic o cyfrowym systemie pola walki BMS, nic o rozpoznawczych dronach, ani słowa o pojazdach terenowych mających zastąpić Honkery. Co ciekawe, Błaszczak nie wspomniał też o sprzęcie szeroko reklamowanym przez Antoniego Macierewicza: karabinkach MSBS i amunicji krążącej Warmate.
Czytaj także: Co mamy z wielkiej modernizacji wojska? Niewiele
Pamiętamy, że 50 tys. karabinków i „tysiące dronów” dla Wojsk Obrony Terytorialnej były jednymi z niewielu zapowiedzi poprzedniego ministra, które udało się zrealizować przynajmniej na poziomie podpisania kontraktów. Jeśli dzisiaj nie mówi się o nich nic, może to wskazywać że już pojawiły się problemy. Ale odpukajmy, za oba nowatorskie produkty polskiej zbrojeniówki powinniśmy trzymać kciuki.