Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Kraj

Herzlich willkommen in Zakopane. Brunatne Podhale podczas wojny

Działacze Goralenvolk w 1942 r. Działacze Goralenvolk w 1942 r. Forum/RSW / Forum
Podczas wojny górale mają się stać Goralenvolk, zagubionymi za czasów rzymskich Gotami. Po wojnie okolicę terroryzują oddziały „Ognia”. Lokalne AK uważa go za zwykłego przestępcę.

Chciałbym opowiedzieć Wam historię. Opowieść tragiczną, pełną przemocy i nienawiści. Znaczą ją antysemityzm i nacjonalizm. Jej bohaterowie to księża, hrabiowie i hitlerowscy archeolodzy. To skinheadzi i burmistrzowie. Kolaboranci i bandyci. Nie będzie to jednak seria tekstów o góralach generalnie. Raczej o głośnych grupkach w łonie tej społeczności, które próbują raz po raz w dziejach zdominować resztę, bijąc w patriotyczne werble i najwyżej unosząc flagę. O czym jest ta seria?

W międzywojniu powszechne było bezpośrednie polsko-żydowskie sąsiedztwo. Nie powstała na Podhalu żadna osobna szkoła dla tej mniejszości. Po polsku mówiono również w nowotarskiej synagodze. To ich też gubi. Trudno się ukryć, bo wszyscy się znają.

Z getta do obozu zagłady

Żydzi trafiają do getta w Nowym Targu. Ich sklepy, mieszkania i biznesy są oddawane lub sprzedawane góralom. W samym Nowym Targu jest takich nieruchomości 178. Żydowskie domy są plądrowane. W szukaniu zbiegów pomagają miejscowi i „granatowi” policjanci. Gestapo wyznacza nagrodę za każdego Żyda – 1000 zł. Wydawanie Żydów przez chłopów to w świadectwach ocalałych powracający wciąż motyw. W górskich lasach szukają ich zorganizowane dwunastoosobowe straże chłopskie i podszywające się pod nie nieformalne bandy tworzone przez wyrostków (1).

Przez Gorce i Spisz prowadzi też droga ucieczki z Generalnej Guberni na Słowację, Węgry i dalej. Niektórzy górale oferują uciekinierom pomoc w przeprawie. Zdarza się jednak, że nie docierają oni na miejsce, ich przewodnicy zaś dorabiają się w niewyjaśniony sposób a to nowego domu, a to tartaku, a to innego majątku.

Reklama