Kawiarnia literacka

Podobało mi się, było dobitne, idealne na początek mocnego, deklaratywnego tekstu, odezwy lub listu protestacyjnego. Byłem już gotów pisać dalej, ale po chwili zacząłem się zastanawiać, kim tak właściwie są „ludzie kultury”? Kogo widzę w myślach, gdy wypowiadam te dwa poważne i ciężkie wyrazy, jeden po drugim? No, na pewno nie siebie samego. Po moim umyśle zaczął przechadzać się szpaler majestatycznych, nobliwych postaci, z których najmłodszą i najbardziej młodzieżową był Andrzej Wajda. Nie, ja nie jestem „ludziem kultury”; ludzie kultury to ci, którzy dostają ordery, zasiadają w radach, wykładają na uniwersytetach, podpisują się pod listami protestacyjnymi. Ich dłonie znają ciepłe uściski kolejnych ministrów. Nie, ja i moi koledzy i koleżanki, codzienni wytwórcy kultury polskiej przed pięćdziesiątką (bo to jest chyba granica, do której w Polsce o twórcy mówi się per „młody”), nie jesteśmy ludźmi kultury. Jesteśmy co najwyżej jej chłopakami i dziewczynami, którzy mogą co najwyżej dostać burę, że na przykład na różne gale nie wkładają pachnących dekoltów, tylko przychodzą w swetrach i jeszcze pyskują. Właśnie, pisarzami, scenarzystami, tłumaczami, szeroko pojętymi artystami, dramaturgami, kuratorami – chłopakami i dziewczynami. Radzimy sobie raz lepiej, raz gorzej, ale świat, ściślej polski świat, traktuje nas wyjątkowo niepoważnie. Nie chodzi już o to, że jesteśmy obywatelami drugiej kategorii w kwestiach ubezpieczeń czy zdolności kredytowych, że większość z nas daje radę tylko dzięki fuchom i cudem wyszarpanym grantom. Chodzi o patrzenie w Polsce na kulturę jako coś niepoważnego, jako awanturującą się, zapchloną niszę, stary, cyrkowy namiot; w działaniu państwa przydający się głównie jako element dożynkowy bądź wspomagający edukację przez przypominanie autorów lektur szkolnych. To podejście nie jest jednak zaplanowaną, ostentacyjną ignorancją. Jego źródło jest czysto mentalne, tak jak mentalne źródło ma całowanie ziemi na lekkiej bani czy noszenie wąsów. Większość naszych rodaków traktuje ludzi, pardon, chłopaków i dziewczyny kultury niepoważnie na co dzień. Jeśli wy, drodzy Czytelnicy, macie taką osobę wśród swoich znajomych, a jest to dosyć prawdopodobne, gdyż trochę nas w końcu jest, zapytajcie, ile razy słyszeli od swoich rodzin, aby zajęli się czymś poważnym. Ile zdziwionych chrząknięć usłyszeli, zapoznając się na przykład z rodzicami narzeczonej/narzeczonego. Pomyślcie o tym, że „artysta” jest w języku pokolenia moich rodziców określeniem pejoratywnym, oznaczającym oderwanego od rzeczywistości wariata, który obdarowany dwoma metalowymi kulkami jedną zje, a drugą zepsuje. Dziecko przebrane za dorosłą osobę, chłopak, dziewczyna. No cóż, większość Polaków to ludzie pragmatyczni. Lubią to, co już znają, co rozumieją, a przede wszystkim to, co zapewnia poczucie bezpieczeństwa. Sztuka i kultura to dla nich sprawy drugorzędne, pierwsze, na których oszczędzają (osobiście nie mam im tego za złe, bo oszczędzać na czymś trzeba). Profesje kulturalne są niepoważne, niepewne, nie generują pieniędzy ani stabilnej przyszłości. Niepoważnym czyni chłopaka (lub dziewczynę) kultury również jego charakter – z reguły jest utracjuszem, pije wódkę na wyścigi, pali marchwianę i wącha klej, ma wizje, po których ciężko jest wrócić do rzeczywistości, niewyjściową urodę i zero przystosowania do otaczającego świata. Osobę od kultury najłatwiej jest zbałamucić, przekręcić, skorumpować łatwym groszem i wyprowadzić na manowce, bo pomimo wielkiego oczytania umiejętność czytania ze zrozumieniem dziwnie jej mija, gdy przed oczyma pojawiają się różne umowy i dokumenty. Ile to ja nasłuchałem się historii, że zaaferowany przyszły teść na wiadomość, że córeczka ma związać się na życie z literatem, malarzem bądź dziennikarzem kulturalnym, na gwałt rozpoczynał swaty i niby niezobowiązujące ustawki z synem Bożenki, który zdał na aplikację i jeszcze przed