Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Kultura

Farbowany orzeł

Farbowany orzeł, czyli patriotyzm w sztuce. Kicz i patos

„Solidarność” Piotra Uklańskiego – ujęcie drugie, gdy tłum uformowany w słynny napis zaczyna się rozchodzić. „Solidarność” Piotra Uklańskiego – ujęcie drugie, gdy tłum uformowany w słynny napis zaczyna się rozchodzić. Piotr Uklański
Patriotyzm znów stał się atrakcyjny dla współczesnej sztuki. Tyle że gdy tylko uwolnić tę tematykę od kiczu i patosu, natychmiast popada w natrętne pouczanie.
Polska jako bezgłowa maciora do wydojenia – obraz The Krasnals.The Krasnals Polska jako bezgłowa maciora do wydojenia – obraz The Krasnals.

W minionych latach królowała w Polsce sztuka snująca się niespiesznie pomiędzy problemami gender a szukaniem sensu życia. Twórcy woleli wsłuchiwać się w odgłosy własnej duszy niż w zgiełk stadionów i szum manifestacji. Pytanie, co znaczy „być Polakiem”, zostało w społeczno-politycznym dyskursie wyparte przez inne – co oznacza „być prawdziwym Polakiem”, a to raczej zniechęcało artystów do mieszania się w ideologiczne spory. Stąd pewnym zaskoczeniem może być niemal równoczesne otwarcie dwóch wystaw o tej tematyce, w dwóch miejskich galeriach mających w nazwie Arsenał: w Białymstoku i Poznaniu. Kuratorami obu są szefowie placówek: Monika Szewczyk i Piotr Bernatowicz. Jednak poza tą czasowo-tematyczno-tytularno-nazewniczą koincydencją obie ekspozycje dużo więcej dzieli, niż łączy.

Zaszyte usta

W Białymstoku postanowiono przyjrzeć się narodowej tożsamości z trzech perspektyw: polskiej, ukraińskiej i rosyjskiej. Ciekawe to zderzenie, bo i sytuacja krajów zgoła odmienna. Na Ukrainie, z racji toczonej wojny, pojawiła się presja na silne łączenie patriotyzmu nie z narodem, lecz z państwem i jego działaniami. W Rosji władza przejęła wszechogarniającą kontrolę nad symbolami narodowo-patriotycznymi i zgrabnie nimi manipuluje, wplatając w narrację zarówno wątki wielkomocarstwowe, jak i umacnianie kultu przywódcy. Natomiast w Polsce – jak zauważa kuratorka wystawy – „nastąpiło rozszczelnienie dominującego wzorca Polak-szlachcic-katolik-powstaniec-opozycjonista”. Co na to wszystko twórcy?

W sumie najprostsza jest sytuacja w Rosji. Koncesjonowany patriotyzm jest mało ciekawy i w gruncie rzeczy przypomina w formie ten z czasów ZSRR. Z kolei pole postaw krytycznych pozostaje niewielkie, ale interesujące. W Białymstoku zaprezentowano dwie z czterech (zabrakło grup Pussy Riot i Wojna) najbardziej wyrazistych postaw artystycznego buntu przeciwko patriotyzmowi w wydaniu putinowskim.

Polityka 37.2015 (3026) z dnia 08.09.2015; Kultura; s. 82
Oryginalny tytuł tekstu: "Farbowany orzeł"
Reklama