Gry na dużym ekranie

Na realizację filmowego hitu trzeba dziś wydać – według szacunków – ponad 200 mln dol. Drugie tyle pochłania kampania reklamowa. I podczas gdy budżety promocyjne wzrosły w ciągu ostatnich dziesięciu lat o ponad 30 proc., to w tym samym czasie obroty w amerykańskich kinach spadły o 20 proc. Do walki o widza wytaczane są coraz cięższe, a przez to kosztowniejsze marketingowe działa. Ryzyko inwestycyjne rośnie. Sytuacja przemysłu filmowego najbardziej odpowiada dwóm gigantom światowej rozrywki – Disneyowi i Warner Bros. To oni są właścicielami licencji do postaci superbohaterów (Marvel i DC Comics) i posiadają w swoich stajniach najgłośniejsze marki („Gwiezdne wojny”, „Harry Potter”). Disney dodatkowo nie ma sobie równych w animacji. Pozostali gracze na rynku muszą szukać nowej drogi dotarcia do masowego widza. By zminimalizować ryzyko, sięga się tu po sprawdzone rozwiązania – stąd różne metody sprzedania tego samego w innej wersji: niekończące się sequele, prequele, rebooty, remaki czy adaptacje. Raporty z księgowości nie kłamią – wśród 20 najbardziej dochodowych filmów wszech czasów tylko trzy nie zaliczają się do jednej z powyższych kategorii. A 13 superbohaterskich filmów od Disneya/Marvela, będących dość niezwykłą hybrydą adaptacji i sequeli, przyniosło w sumie ponad 10 mld dol. wpływów. Olbrzymie pieniądze zarobiły też kinowe seriale oparte na słynnych książkowych cyklach: „Władca pierścieni”, „Harry Potter”, „Zmierzch” czy „Igrzyska śmierci”. Następców tych literackich fenomenów nie widać, więc producenci, szukając nowego produktu o wielkim komercyjnym potencjale, coraz częściej spoglądają na medium, które w kinie nie miało do tej pory za wiele szczęścia – gry wideo. Lara i jej dzieci Adaptacje gier nie są w kinie, rzecz jasna, tematem zupełnie świeżym. Pierwsza pojawiła się w kinach blisko ćwierć wieku temu – w 1993 r. na ekrany trafiła filmowa wersja przygód legendarnych braci Mario, będących bohaterami jednego z najpopularniejszych cykli w historii gier. I choć w „Super Mario Bros” wystąpili popularni wtedy Bob Hoskins i John Leguizamo, to wyniki były umiarkowane. Zaledwie 21 mln dol. przychodu przy 48 mln budżetu. A ostatecznie i tak dziś ten tytuł znajduje się na 21. miejscu wśród najbardziej dochodowych adaptacji gier w historii. Pierwsze okupuje „Lara Croft: Tomb Rider” z Angeliną Jolie w tytułowej roli, która uczyniła z tej aktorki ikonę seksu na początku XXI w. To jedyna adaptacja gry, której wpływy z kin w Stanach Zjednoczonych przekroczyły 100 mln dol. Choć gdyby nie widzowie na świecie, to ledwie zwróciłyby się koszty. „Lara Croft” doczekała się kontynuacji. Aż pięć części obejmuje za to cykl „Resident Evil” z Millą Jovovich. Dużo tańsza mieszanka horroru i kina akcji zarobiła trzykrotność kwoty wydanej na realizację, choć krytycy nie zostawili na niej suchej nitki. Słabe recenzje zbierają zresztą niemal wszystkie produkcje powstające na podstawie gier. Ryzyko nadal jest duże, a wyniki – jak dotąd – niezbyt imponujące. Skąd więc w planach producentów na najbliższe lata blisko 50 nowych filmów będących adaptacjami gier? Pieniądze w grze Po pierwsze, zmieniło się społeczne postrzeganie gier i związany z nimi przemysł. Jeszcze kilkanaście lat temu rozrywka ta uważana była za domenę nastoletnich chłopców, nerdów uciekających przed światem zewnętrznym w światy cyfrowe. Jednak popularność konsol Sony (kolejne edycje PlayStation) i Microsoftu (Xbox) i wszechobecność komputerów osobistych wprowadziły gry do mainstreamu i uczyniły gałęzią kultury przynoszącą wpływy większe niż kino. Takie serie, jak „GTA”, „Halo” czy „Call of Duty”, w premierowe weekendy ustanawiały kasowe rekordy, o jakich większość kinowych blockbusterów może jedynie pomarzyć. Kosztujące kilkadziesiąt dolarów za egzemplarz „GTA V” sprzedało się na całym świecie w liczbie 65 mln sztuk! Za wzrostem popularności gier szły oczywiście koszty ich produkcji i promocji. Reklamy zaczęły się pojawiać w opiniotwórczej prasie, telewizji czy… kinach – osiągając pułap 100 mln dol. A to wszystko przełożyło się też na postrzeganie gier. Wyszły one z getta i dzisiaj grają w nie wszyscy. Dzieci bawią się wirtualnymi wersjami klocków Lego, nastolatki (wedle badań, na które powołuje się prof. Henry Jenkins specjalizujący się w popkulturze, regularnie gra aż 97 proc. Amerykanów, niezależnie od płci) tracą setki godzin na mecze na cyfrowym boisku bądź zespołowe gry akcji, a ich rodzice w drodze do pracy łączą ze sobą kolorowe diamenciki na smartfonach. Gra nawet fikcyjny prezydent USA Frank Underwood. W pierwszym sezonie „House of Cards” preferował „Call of Duty” na konsoli, w trzecim męczył się nad logiczną „Monument Valley” na iPadzie. Zmieniły się również same gry, medium jeszcze silniej związane z rozwojem technologii niż kino. W latach 80., czasach pierwszych komputerów osobistych i konsol o niewielkiej mocy obliczeniowej, królowały proste gry zręcznościowe i logiczne w rodzaju „Tetris”. Szczytem wyrafinowania były tekstowe gry fabularne. Jednak następujące po sobie w coraz krótszych odstępach czasu nowe generacje procesorów umożliwiły grom olbrzymi rozwój – zarówno jeśli chodzi o warstwę graficzną, jak i możliwości narracyjne. Pokolenie urodzone w połowie lat 70. miało okazję obserwować ewolucję gier przebiegającą od zbudowanych z pikseli gier platformowych po fotorealistyczne, zainscenizowane z filmowym rozmachem strzelanki, gry przygodowe i RPG, których przejście – czyli poznanie całej linii fabuły – potrafi zająć nawet kilkadziesiąt godzin. Przez ten czas gry i filmy wpływały także na siebie nawzajem, wymieniając się niektórymi rozwiązaniami fabularnymi czy sposobem obrazowania. Ptaki czeka wzlot? Czy to wszystko automatycznie oznacza, że filmowe adaptacje gier staną się lepsze? Sceptycy tradycyjnie powątpiewają, entuzjaści mają sporo argumentów, że tym razem może się udać. Według pierwszych podobieństwa między oboma mediami są tylko pozorne. Co innego sprawia, że chcemy poświęcić sporo czasu, by przejść grę, a co innego każe nam siedzieć w napięciu na skraju kinowego fotela. Sposoby, w jakie opowiadane są historie w grach i kinie, są zupełnie różne. Obrazuje to dobrze choćby identyfikacja z bohaterem. W grach, nawet najprostszych, jego losy zależą całkowicie od nas i od naszych umiejętności – jest on przedłużeniem nas samych. Spędzamy długie godziny, wcielając się w niego, i już samo to sprawia, że nasza więź z nim staje się wyjątkowo silna. W kinie biernie obserwujemy przebieg wydarzeń i aby zadziałał mechanizm identyfikacji, potrzebne są inne środki formalne. W grach często nie potrzeba nawet śladowej fabuły, by wciągnąć się bez reszty w rozgrywkę, a to rzecz nie do pomyślenia w mainstreamowym kinie o klasycznej, trzyaktowej budowie scenariusza. Przeładowanie kina akcją często pozostawia widzów obojętnymi, podczas gdy trudno sobie wyobrazić grę ze zbyt dużą ilością akcji. Tu o wszystkim decyduje mityczna wartość – gameplay, czyli nieprzekładalna na żadne inne medium cecha, połączenie opowiadania historii z ciągłym testowaniem umiejętności gracza i nagradzaniem go za mniejsze i większe sukcesy. Jeśli filmowcy stojący za nową falą adaptacji gier będą świadomi tych różnic, to może ona przynieść interesujące filmy. Twórcy wchodzącej właśnie na ekrany animacji „Angry Birds Film” – tytuł nie pozostawia wątpliwości, z czym mamy do czynienia – nawiązują do jednego z największych sukcesów w historii gier na urządzenia przenośne. Pierwowzór fabułę miał więcej niż prostą: grupa świń kradnie ptakom jaja, te