Teledyski kręci się teraz w Polsce

W świecie teledysków Michał Marczak pojawił się równie niespodziewanie, co bohater jego pierwszego klipu w Górach Izerskich. A konkretnie w kamieniołomie kwarcu Stanisław, najwyżej położonej kopalni w naszej części Europy. – Odwiedziłem kiedyś to miejsce i oczarowało mnie. Góry Izerskie czy sąsiednie Karkonosze mają niespotykany księżycowy pejzaż. I należą do najbardziej mglistych i wietrznych terenów w Europie – mówi 34-letni reżyser. – To idealne warunki, by nagrać coś dziwnego. Czymś dziwnym jest teledysk do utworu „Beautiful People” angielskiego producenta Marka Pritcharda, w którym wystąpił Thom Yorke, lider Radiohead. Klip Polaka jako pierwsi zobaczą w sobotę uczestnicy festiwalu Sundance Next. Czyli letniej odnogi słynnego Sundance Festival, z którego Michał Marczak w styczniu wyjeżdżał z nagrodą za reżyserię filmu „Wszystkie nieprzespane noce”. I z pierwszymi propozycjami ze świata muzyki. Bo w jego fabularyzowanym dokumencie pojawia się ponad sto utworów, które zastąpiły niejako tradycyjną ścieżkę dźwiękową. W Sundance wiele osób zwróciło uwagę właśnie na warstwę muzyczną. – Byli tam również przedstawiciele dużych wytwórni płytowych, którym film się spodobał. Podchodzili i pytali, czy robię też klipy – wspomina Marczak. Nie robił. Ale nie wykluczał. Dali budżet i wolną rękę Propozycje zaczął dostawać wkrótce po wyjeździe z Ameryki. Początkowo wszystkie odrzucał. Bo jeśli odstawić na jakiś czas pełny metraż, to tylko dla czegoś, co nie straci czaru nawet po setnym przesłuchaniu podczas pracy nad klipem. Ale w Sundance zwrócił także uwagę przedstawicieli eksperymentalnej brytyjskiej wytwórni Warp. To oni przysłali Marczakowi piosenkę Pritcharda i Yorke’a, skądinąd całkiem bliską duchem muzyce Radiohead. – Wróciłem właśnie z wakacji w górach i może dlatego poczułem w tym utworze pewną samotność, poczucie zagubienia. Coś odległego i nie do końca ziemskiego – wspomina Marczak. I tak postanowił zamienić opustoszały kamieniołom w „dziwną krainę, o której widz nawet nie pomyśli, że to jest w Polsce”. Nawet polscy widzowie nie zawsze rozpoznawali plan zdjęciowy półminutowej miniaturki Marczaka, którą Radiohead opublikowało przy okazji czerwcowej premiery nowej płyty. Marczak wybrał wprawdzie jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów w naszym kraju. Ale mury Pałacu Kultury zasnuł dymem/mgłą. A oświetlały je – wraz z przerażoną twarzą Adama Woronowicza – nerwowe błyski lamp. Tylko w serwisie Instagram paniczny bieg polskiego aktora obejrzało 120 tys. osób. I choć klip ukazał się wcześniej, tak naprawdę był pokłosiem prac Marczaka w kamieniołomie. Po skończeniu zdjęć w górach udał się do studia Radiohead w Oksfordzie, gdzie Thom Yorke odegrał przed skanerem 3D przewidziane dla niego scenki. Ale po kilku dniach piosenkarz odezwał się z własną propozycją, tym razem w sprawie Radiohead. – Mieli pomysł stworzenia serii „winietek”, czyli krótkich scenek filmowych do fragmentów muzycznych z nowej płyty – mówi Marczak. – Zapytał, czy nie chciałbym jednej zrobić. Dali dobry budżet i wolną rękę. Radiohead niczego artyście nie sugerowało. Co więcej, ograniczało dostępne informacje. Marczak i inni reżyserzy zaproszeni do projektu otrzymali 30 sekund muzyki bez żadnego dodatkowego komentarza. Nie wiedzieli nawet, czy dany fragment pochodzi z początku, środka czy końca utworu. Takie podejście Marczaka o tyle nie zdziwiło, że jego zdaniem Radiohead zawsze wykazywało nieprzeciętną orientację w sztuce współczesnej. Z tej świadomości wynika także szczególny szacunek dla artystów choćby zaangażowanych w serię „winietek”. – Oni traktują innych tak, jak sami chcieliby być traktowani – mówi Marczak. – Mogli zrealizować to przedsięwzięcie sami. Więc skoro zapraszają kogoś z zewnątrz, to chcą połączyć różne wrażliwości, różne światy. I to dla mnie są najciekawsze warunki pracy. Te same doświadczenia Marczak wyniósł z pracy nad „dziwnym” teledyskiem. Wytwórnia Warp od dawna korzysta z usług reżyserów filmowych, którzy nie koncentrują się wyłącznie na tworzeniu teledysków. Aby w ten sposób wychodzić poza stereotypowe rozwiązania. – Ktoś do ciebie dzwoni i mówi: „Hej, chcemy od ciebie coś, co ty czujesz. Sami jesteśmy ciekawi, co zaproponujesz” – relacjonuje Marczak. To o tyle zaskakujące podejście, że niemal niespotykane w naszym kraju. – U nas do wszystkiego dołącza się zestaw referencji: „Wiesz, marzy nam się, żeby to wyglądało jak tamto”. W Polsce chcą od ciebie czegoś, co już było. Na Zachodzie czegoś, czego jeszcze nikt inny nie zrobił. Skok w egzotykę Z żalem, ale obserwacje te zgodnie potwierdzają twórcy z dłuższym stażem w branży teledysków. – Na pewno powielamy pewne schematy. Inna jest też ocena poziomu artystycznego w Polsce, inne są oczekiwania. Wyrabiamy się wprawdzie i jest coraz lepiej, ale wciąż jakby brakowało nam pewnej edukacji plastycznej – przyznaje Przemysław Adamski, który wspólnie z Katarzyną Kijek tworzy duet Kijek/Adamski. On pierwsze kontakty zagraniczne nawiązywał ponad 10 lat temu jeszcze poprzez serwis MySpace. W Polsce rozgłos przyniósł mu teledysk „Dziwny jest ten kraj” przygotowany dla grupy Pink Freud wspólnie z Maciejem Szupicą. W 2007 r. praca ta wygrała konkurs wideoklipów Yach Film. Tymczasem uwagę świata zwrócili w tym czasie wideoklipem stworzonym dla producenta DJ-a Vadima. Zrealizowany techniką animacji poklatkowej film zaowocował m.in. propozycją od londyńskiej grupy Oi Va Voi, już dla duetu Kijek/Adamski. I to był dla nich przełom (teledysk „Everytime” obejrzało dotąd 750 tys. osób). Tym bardziej że wkrótce nakręcili klip dla Tomasza Stańki. Oprócz nowych zleceń otrzymywali zapytania od dotychczasowych współpracowników. Choćby irlandzkiej grupy We Cut Corners, dla której stworzyli dwa klipy. W drodze wyjątku. – Z jednej strony to wygodne, z drugiej kłopotliwe. Bo lubimy próbować nowe rzeczy. Staramy się nie przywiązywać do żadnego stylu – wyjaśnia Adamski. Skok w egzotykę umożliwił im Shugo Tokumaru, bodaj najwybitniejszy przedstawiciel młodej japońskiej alternatywy. Jego menedżer odnalazł polski duet poprzez serwis Vimeo, rodzaj specjalistycznej wersji YouTube. I zaproponował coś, co w Polsce zdarzyło im się tylko przy współpracy ze Stańką: by wybrali dowolny utwór z nowej płyty artysty. Klip „Katachi” powstał z animacji dwóch tysięcy kształtów i sylwetek, które wycięli z płyt PCV. Wysiłek się opłacił, bo dzieło obejrzało już ponad 2 mln osób. – Dopiero później odkryliśmy, że Tokumaru ma wielką rzeszę fanów na świecie – mówi Adamski. – Przy czym zawsze najbardziej cieszy nas pozytywny oddźwięk na branżowych portalach. W przypadku „Katachi” to był absolutny rekord – dodaje. Co ciekawe, reżyserzy nie rozumieli nawet tytułu piosenki, gdy pracowali nad koncepcją teledysku. Kierowali się wyłącznie warstwowym charakterem aranżu. Ale intuicja ich nie zawiodła: tytuł utworu oznacza kształt, postać, formę. Sytuacje opisane przez Marczaka i Adamskiego to wymarzone warunki pracy. Muzyk zgłasza się do reżysera, bo ceni jego dotychczasową twórczość. Chce skorzystać z jego stylu, a nie narzucać własne pomysły. Przeciwieństwem są konkursy. Artysta czy wytwórnia przygotowuje tzw. brief, w którym opisuje swoje oczekiwania, budżet i załącza dany utwór. Taki budżet sięga zazwyczaj 3–15 tys. dol. dla produkcji niezależnych. I nawet kilkuset tysięcy w przypadku gwiazd pokroju U2. Chętni do udziału w konkursie przygotują wstępną koncepcję klipu i trzymają kciuki, by ich propozycja wygrała. Czyli tak jak w branży reklamowej. – Można się zmęczyć samym tym przetargiem. I nawet jeśli się wygra, później nie starcza entuzjazmu na realizację – m