Jak się robi w Polsce międzynarodową imprezę muzyczną

Bartek Chaciński: – To wygląda na rodzaj uzależnienia. W tym roku zorganizowaliście festiwal w Nowym Jorku, Toronto, Adelajdzie, robiliście wyjazdowe edycje w Kirgistanie, Gruzji, jedziecie do Władywostoku i... Mat Schulz: – I do Tadżykistanu. To wszystko. Jest jeszcze krakowski Unsound w październiku. Małgorzata Płysa: – Są też pojedyncze koncerty. Trasa „Music for Solaris” Daniela Bjarnasona i Bena Frosta z orkiestrą smyczkową – jeden koncert w Sienie i dwa w Rzymie i Brescii. MS: – W tej chwili nie ma takiego momentu, kiedy wyjeżdżając dokądkolwiek z Krakowa, nie pracowalibyśmy jednocześnie nad imprezą. Nie wiem, czy jesteśmy uzależnieni od robienia festiwalu, może po prostu nie chcemy odrzucić ciekawych ofert współpracy. Ciągle jednak powiększamy nasz zespół. Australijczyk i Polka robią w historycznym Krakowie imprezę z nowoczesną muzyką elektroniczną, improwizowaną, taneczną. Jak do tego doszło? MS: – Zaczęliśmy 13 lat temu ze znajomym Amerykaninem, z którym wynajmowałem mieszkanie. Chcieliśmy działać na niewielką, lokalną skalę i tak pozostało przez pierwszych kilka lat. Ale dość wcześnie mieliśmy pomysł na przemieszczający się festiwal – zrobiliśmy Unsound on Tour, później zagraniczną edycję Unsound on Tour Across Borders w Pradze, Bratysławie, Kijowie i Mińsku. Wtedy pojawiła się Gosia, która była na początku wolontariuszką. Podczas jednej z pierwszych rozmów zapytała: Dlaczego nie powiększycie tego festiwalu? Odpowiedź brzmiała: Ale ktoś się będzie musiał tym zająć. MP: – Pierwszy raz byłam na Unsoundzie w 2005 r. Przyjechałam do Krakowa studiować prawo, które nie okazało się moim powołaniem. Poznałam Mata, Grzegorza Kwietnia z Klubu Re i całą ekipę. Działali na zasadzie „zrób to sam”, właściwie wszyscy byli wolontariuszami i nie mieli budżetu. Jak to „nie mieli budżetu”? MS: – Inwestowaliśmy prywatne pieniądze, a właściwie je przetracaliśmy w ten sposób. Sam uczyłem angielskiego, trochę pisałem, więc nie było tych funduszy dużo. Pamiętam, jak podczas pierwszej edycji sprowadzaliśmy niemiecki zespół Kammerflimmer Kollektief – tłukli się tutaj w strasznych warunkach, bo nie stać nas było na samolot. Na domiar złego, kiedy już wyszli na scenę, okazało się, że szefom klubu nie bardzo podoba się ich muzyka. Zaczęli więc ją przyciszać i puszczać techno. A kiedy zaprotestowałem, przyszli ochroniarze, wyłączyli sprzęt i kazali nam się wynosić. Taki był początek Unsoundu. I nigdy potem nie było już podobnie gwałtownych reakcji? MS: – We Lwowie mieliśmy podobną sytuację, ale z rozgniewaną publicznością, a nie z właścicielami klubu. Występował wtedy polski projekt Distorted Animals. Cóż, robicie festiwal, który prezentuje muzykę elektroniczną, ale nie zawsze da się przy tym tańczyć. MS: – Owszem, było w tym coś z nieporozumienia. Choć przecież mieliśmy od początku poza koncertami także klubowe noce z muzyką do tańca. Ale kiedy w tym roku trafiliśmy do Biszkeku w Kirgistanie, czułem się podobnie jak na pierwszych Unsoundach. MP: – Tam ktoś nawet przyjechał konno na koncert. Nam się to podobało. Kiedy publiczność przychodzi na imprezy klubowe na Unsoundzie czy w Berlinie, jest w tym już teraz jakiś drobny element zblazowania i przewidywalności. A tutaj ludzie reagowali spontanicznie. Nie mieli pojęcia, kto jest największą gwiazdą. Nie widzieli, kto gra na żywo, a kto jest tylko didżejem. A przecież o tym jest ten festiwal, o zamazywaniu tych granic – nie jest to wydarzenie wielkich gwiazd zgarnianych z tras koncertowych. MS: – Zaprosiliśmy do Biszkeku czołówkę niemieckiej sceny elektronicznej – grali Moritz von Oswald i Monolake. Ale więcej ludzi przyszło dzień wcześniej, kiedy występowali Polacy z RSS Boys, Jacek Sienkiewicz i Nazira Kaz, didżejka z Kazachstanu. Czego was nauczyły tegoroczne podróże z awangardową muzyką po byłych republikach ZSRR? MP: – W Kirgistanie czy Gruzji przypomnieliśmy sobie, że publiczność skupia się w takich miejscach bardziej na muzyce niż na tym, kogo powinna oklaskiwać, bo jest bardziej znany. MS: – Tego, że na muzykę taneczną patrzy się tam nieco inaczej. Kiedy wyjechałem na rekonesans do Duszanbe (stolica Tadżykistanu – przyp. red.), umówiłem się z miejscowymi didżejami i po pięciu minutach usłyszałem: Ty jesteś Markus Schulz, prawda? A Markus Schulz to didżej nurtu trance wypełniający gigantyczne sale. Jesteś pewny, że nim nie jesteś? – dopytywali dalej, twierdząc, że widzą nawet pewne podobieństwo. Ale z drugiej strony, znalazłem tam wspaniałych muzyków tradycyjnych, grupę Samo, która wydała mi się świetna jako muzyczni partnerzy dla Starej Rzeki, czyli Kuby Ziołka. I te pomysły, które narodziły się podczas podróży, wrócą w Krakowie, gdzie ten wspólny projekt zaprezentujemy. Czyli to trudne hasło festiwalu „Dislocation” związane jest po prostu z przenoszeniem muzyki w inny kontekst? MS: – Tak, chociaż nie chcieliśmy też zamieniać krakowskiej edycji w festiwal muzyki świata. Nie chcieliśmy grupy ludzi z jak największej liczby krajów prezentujących tradycyjną i dość oczywistą muzykę, a raczej czegoś wyjątkowego. MP: – Naszą rolą jest stworzenie pewnego połączenia, które ma szansę okazać się świetne, ale nie zawsze musi – na tym polega eksperyment i ryzyko. MS: – To część tego, czym jesteśmy: nie do końca wiesz, czego się spodziewać. To dlatego, że zapraszamy często relatywnie nieznanych artystów. Czasem takich, którzy dopiero będą znani. Niektórych znamy tylko z nagrań, ale nie mamy okazji usłyszeć wcześniej na żywo, bo rzadko występują. Czasem grają u nas na żywo po raz pierwszy, jak Brytyjczyk Powell, którego sami do tego namówiliśmy. Teraz gra na innych imprezach, na innych festiwalach. RP Boo z Chicago pierwszy raz wyrobił sobie paszport, żeby przyjechać na Unsound, chociaż na miejscu grywał regularnie. Taki kontakt często zamienia się w dłuższą współpracę z artystami. „Dislocation” można przetłumaczyć jako „Przemieszczenie”. Po Brexicie ktoś wam zwrócił uwagę, że teraz w innym miejscu znaleźli się wszyscy brytyjscy artyści. MP: – Nie tylko. Poza dużą grupą artystów z Wielkiej Brytanii przyjeżdża jedna czwarta naszej publiczności, czyli ogółem połowa naszych zagranicznych widzów. To kluczowy kraj z punktu widzenia naszej współpracy międzynarodowej. MS: – Regularnie współpracujemy z Barbican Center w naszych projektach festiwalowych, w tym roku również aplikujemy wspólnie do programu Kreatywna Europa UE. Dlaczego? Bo Wielka Brytania jest częścią Unii Europejskiej. Unsound pokazuje pozytywną stronę relacji kulturalnych w obrębie UE. Brexit w tej perspektywie jest czymś strasznym. MP: – Wszystkie nasze działania skupione na budowaniu sieci połączeń są z Unią jakoś związane – budowaliśmy np. sieć ECAS, European Cities of Advanced Sound, która przez pięć lat dostawała dofinansowanie z UE, teraz jesteśmy w SHAPE obejmującym 16 festiwali, którego model, skoncentrowany na pomocy w organizacji występów mniej znanym artystom, sprawdza się świetnie. I pomaga Polakom takim jak RSS Boys. Uczestniczyli w tym projekcie także Kuba Ziołek, Anna Zaradny czy Wacław Zimpel. Czyli połowa krakowskiej publiczności Unsoundu to obcokrajowcy. A jak duża jest ta publiczność w sumie? MP: – Jeśli policzyć wszystkie bilety oraz bezpłatne wydarzenia, w zależności od edycji jest to od 25 do 35 tys. osób. Karnety sprzedają się w kilka minut. Dlaczego po prostu nie zamienić sal na większe? MS: – Zniszczyłoby to atmosferę. W większych przestrzeniach trudno jest tak ułożyć program, żeby miał sens. MP: – W Toronto akurat udało się nam zachować balans, mamy tam idealne na takie wydarzenie miejsce – opuszczoną elektrownię, The Hearn Generating Station, miejsce trzykrotnie większe od Tate Modern, gdzie jednorazowo na wydarzeniach Unsoundu było prawie 10 tys. osób. W Krakowie na razie mamy jednorazowo do 2 tys. osób. Mało jest w Krakowie naturalnych w przypadku takiej muzyki postindustrialnych przestrzeni. MS: – Kraków ma wiele innych zalet. Prawie wszędzie można dotrzeć na piechotę, łatwo tu dolecieć, jest dość tanio, To świetne miejsce do rozwijania większych projektów, takich jak inspirowany powieścią Lema i filmem Tarkowskiego orkiestrowy „Music for Solaris”, który był możl