Klasyczny western opiewał wielką przygodę, walkę dobra ze złem i ostateczny triumf sprawiedliwości wymierzanej zgodnie z własnym sumieniem. Prawo zemsty stanowi również temat „Zjawy”, epickiego widowiska Alejandro G. Ińárritu, w zupełnie inny sposób nawiązującego do mitu założycielskiego Ameryki i heroicznej epoki pionierów z ludobójstwem Indian w tle. W warstwie fabularnej trudno tu mówić o rewelacji. Historia 36-letniego Hugh Glassa, podróżnika, który przyłączył się do oddziału traperów i brał udział w wyprawach Kampanii Futrzarskiej Gór Skalistych, oparta jest częściowo na faktach. Jesienią 1823 r. rzeczywiście został on zaatakowany i straszliwie poturbowany przez niedźwiedzia grizzly, a potem porzucony na pastwę losu przez swoich towarzyszy. Do legendy przeszedł jako mroczny mściciel, któremu w 1971 r. Richard C. Sarafian poświęcił film „Człowiek w dziczy”.
„Zjawa” jest ekranizacją debiutanckiej powieści Michaela Punke, poświęconej epopei Glassa, niespecjalnie jednak wierną faktom. Ińárritu dodał wiele, komplikując zwłaszcza romantyczną biografię bohatera. Zamiast pirackiej przeszłości dopisał mu indiański epizod, żonę z plemienia Pawnee oraz półkrwi syna, co ma podkreślać emocjonalny związek z autochtonami, dystans do poczynań białych ludzi oraz niezwykle istotny wielokulturowy kontekst. „Zjawa” to dzieło na wskroś autorskie, jak zwykle w przypadku meksykańskiego reżysera („Amores Perros”, „21 gramów”) wyrażające głębszy, metafizyczny sens poprzez osobliwą, wielotorową narrację (pętle czasowe) oraz imponującą stronę wizualną. Sprawdza się zarówno jako brutalna opowieść o przetrwaniu oddająca twarde realia epoki, jak i przemyślana, filozoficzna refleksja o obsesjach i chaosie. Rajska harmonia uchwycona w genialnych zdjęciach Emmanuela Lubezkiego tym razem szybko ujawnia niszczycielskie piękno i bezlitosną naturę świata. Oczywiście na Oscara może liczyć nie tylko operator, także Leonardo DiCaprio, odtwórca głównej roli, choć nie wydaje się ona przełomowa w jego karierze.
Zjawa, reż. Alejandro G. Ińárritu, prod. USA, 156 min