Osoby czytające wydania polityki

Wiarygodność w czasach niepewności

Wypróbuj za 11,90 zł!

Subskrybuj
Książki

Przerwana kariera

Recenzja książki: Eryk Krasucki, Międzynarodowy komunista

Biografia polityczna Jerzego Borejszy

Czesław Miłosz o bohaterze tej biografii: „z niczego zbudował, poczynając od 1945 roku, swoje państwo książki i prasy. 'Czytelnik' i inne domy wydawnicze, gazety, tygodniki; wszystko od niego zależało - posady, przyjęcie książek do druku, honoraria. Byłem w jego stajni, wszyscyśmy byli."

Jerzy Borejsza miał 24 lata gdy wstąpił do Komunistycznej Partii Polski i był to w pełni świadomy wybór po wcześniejszej fascynacji anarchistami. Imię i nazwisko przyszłego prezesa „Czytelnika" były przybrane. Urodził się 14 lipca 1905 r. jako Benjamin Goldberg, syn Abrahama i Anny Różańskiej. Jego młodszy brat Józef używać będzie nazwiska matki.

Borejsza zajmował się publicystyką, a jego wydane w 1937 r. książki „Hiszpania 1873-1935" oraz „Czerwona Hiszpania" przyjęte zostały z zainteresowaniem. Po wybuchu wojny ruszył na wschód. We wrześniu, już po zajęciu go przez Armię Czerwoną, znalazł się we Lwowie. Po kilku tygodniach został powołany na stanowisko dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Świadczyło to o zaufaniu doń nowych władz, bo żadnych doświadczeń w tego typu pracy nie miał. Rychło stał się jedną z najważniejszych postaci wśród lwowskich komunistów. Aleksander Wat pisze, że był „o wiele potężniejszy niż Wanda Wasilewska, bo Wandę Wasilewską wysuwano jako dekorację, a właściwie całym życiem kulturalnym i naukowym rządził wtedy Borejsza". Jan Kott określa go jako „drugiego po Wasilewskiej", która z resztą, zdaniem Putramenta, go nienawidziła.

Po wybuchu wojny z Niemcami Borejsza został zmobilizowany (co było rzadkością wśród Polaków-bieżeńców) i wysłany jako instruktor polityczny na front. Po dwóch latach, w czerwcu 1943 r., skierowano go do prac związanych z przygotowaniami do wkroczenia wojsk radzieckich na ziemie polskie. To już była wielka polityka.

Borejsza redagował manifest PKWN i został redaktorem naczelnym powołanej w lipcu 1944 r. „Rzeczpospolitej". To był początek wielkiej kariery Borejszy. Trwała niecałe 5 lat. W tym czasie dzięki niesamowitej energii, wizjonerstwu i pracowitości zbudował niezwykłe imperium kulturalne. Znakomicie funkcjonował w przejściowym okresie pierwszych lat powojennych, ale ta właśnie aktywność - w miarę jak umacniał się system stalinowski w Polsce - stawała się przyczyną jego kolejnych porażek. Wypadek samochodowy w sylwestrową noc 1 stycznia 1949 r. przyśpieszył jego upadek. Żył jeszcze trzy lata, ale już na marginesie.

Autor tej biografii bardzo rzetelnie zgromadził rozproszone materiały, ukazując postać niezwykłą i w jakiś sposób fascynującą. To niejako pierwszy szkic do portretu. Na pewno wart lektury.

Eryk Krasucki, Międzynarodowy komunista. Jerzy Borejsza biografia polityczna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 324

Reklama

Czytaj także

null
Kraj

Kaczyński się pozbierał, złapał cugle, zagrożenie nie minęło. Czy PiS jeszcze wróci do władzy?

Mamy już niezagrożoną demokrację, ze zwyczajowymi sporami i krytyką władzy, czy nadal obowiązuje stan nadzwyczajny? Trwa właśnie, zwłaszcza w mediach społecznościowych, debata na ten temat, a wynik wyborów samorządowych stał się ważnym argumentem.

Mariusz Janicki
09.04.2024
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną