Centrum Archiwistyki Społecznej
Nominacja w kategorii Kultura cyfrowa: Centrum Archiwistyki Społecznej
Utrata pamięci to głęboki deficyt, człowiek nim dotknięty traci nie tylko kluczową część tożsamości, ale także zdolność do pełnowymiarowego funkcjonowania w społeczeństwie. Pamięć potrafi być zasobem niebezpiecznym, o czym wiedzą rzesze Ślązaków, Ukraińców przesiedlonych w ramach akcji „Wisła”, Mazurów, Warmiaków, żołnierzy podziemia i innych mieszkańców Polski, którzy przez dziesięciolecia ukrywali historie osobiste i rodzinne w obawie przed prześladowaniami ze strony komunistycznego państwa. Pamięć to także czynnik polityczny, coraz częściej wciągany do walki o władzę.
W Polsce, kraju, który po wojnie zmienił granice, pamięć społeczna lokalnych wspólnot jest często równie krucha, jak ich mieszkańców. A wielość losów osób tworzących te wspólnoty przekłada się na złożoność lokalnych historii, czyniąc je fascynującymi opowieściami, które są podstawą zbiorowych tożsamości. Pod warunkiem że ta pamięć staje się wspólną własnością, społecznie wytwarzaną i chronioną. Wie o tym Fundacja Ośrodka „Karta”, od dekad tworząca, chroniąca i udostępniająca repozytorium pamięci o Polsce i jej mieszkańcach.
Z inicjatywy „Karty” oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2020 r. powstało Centrum Archiwistyki Społecznej z misją wspierania oddolnego ruchu ludzi tworzących lokalne archiwa – nośniki pamięci lokalnych wspólnot. „Wspólnie z prawie 800 archiwami społecznymi z całej Polski rozbudzamy zainteresowanie historią społeczną, aby móc lepiej rozumieć przeszłość i teraźniejszość” – piszą animatorzy CAS, którymi kieruje Katarzyna Ziętal. Za technologiczny wymiar misji odpowiada Ewa Majdecka, kierowniczka Działu Rozwoju Narzędzi Cyfrowych.
Portal zbioryspołeczne.pl – za który nominujemy CAS do Paszportu – integruje zasoby, umożliwiając każdemu zainteresowanemu dostęp. Podstawą tego niezwykłego repozytorium jest Otwarty System Archiwizacji (OSA), narzędzie umożliwiające twórcom lokalnych archiwów społecznych budowanie zbiorów cyfrowych treści, na które składają się zdigitalizowane fotografie, dokumenty, zapisy filmowe i dźwiękowe. Społeczna pamięć zapisana w bitach.
***
Ponadto zgłoszeni zostali:
Fundacja SpeakLeash (model językowy Bielik), Patryk Grandt (Vixa Games, „Dust Raiders”), Paweł Janicki (Kenosofia), Przemysław Jasielski (Zestaw Do Kontroli Wymiaru Sprawiedliwości), Szymon Łukasik („Bad Cheese”), Ninth Exodus („Peripeteia”), Patchlab Digital Art Festival, Reikon Games („Metal Eden”), Mateusz Skutnik („Daymare Town”).
Gala wręczenia Paszportów POLITYKI: 11 stycznia 2026 r. (transmisja na TVP2 oraz na profilach „Polityki” w mediach społecznościowych)
Pozostałe nominacje i lista zgłaszających: polityka.pl/paszporty
Materiały dla mediów: paszportypolityki.pl