Naukowcy wieszczą: świat zmierza ku lepszemu

„Oto paradoks, który definiuje dzisiejszy świat. Żyjemy dostatniej niż kiedykolwiek przedtem, a jednak społeczeństwa naznaczone są niepewnością i niepokojem” – pisze Barack Obama w swoim testamencie ekonomicznym, opublikowanym w październiku na łamach „The Economist”. Obama przyznaje, że nie jest idealnie. Różnice majątkowe pogłębiają się, zamiast zmniejszać, a 1 proc. mieszkańców naszej planety dysponuje takim samym majątkiem co pozostałe 99 proc. System bankowy pozostaje raczej przyczyną problemów niż ich rozwiązaniem. I zbyt wielu potencjalnych inżynierów czy lekarzy – pisze Obama – spędza swoje kariery na przerzucaniu pieniędzy pomiędzy kontami, zamiast angażować talenty w realne innowacje. Klimat? To ostatni moment do działania. Odchodzący prezydent USA przekonuje jednak, że powodów do optymizmu jest więcej. Ostatnie lata przyniosły bezprecedensowy postęp technologiczny. Rozpowszechniły się urządzenia mobilne, rozwinął się internet, robotyka i spersonalizowane usługi medyczne. Dokonujemy dziejowego skoku w dziedzinie energetyki. I nawet oporny sektor finansowy powoli się reformuje. Wszystko to powinno dać nie tylko Amerykanom, ale całemu światu „pewne powody do nadziei” – twierdzi Obama. Esej odchodzącego prezydenta można by uznać za propagandę optymizmu na zakończenie rządów tudzież jego wkład w kampanię Hillary Clinton. Tyle że do podobnych wniosków doszli właśnie dwaj niezależni obserwatorzy: ceniony amerykański wizjoner Kevin Kelly oraz szwedzki historyk i ekonomista Johan Norberg. Obaj utrzymują, że poprawa warunków życia na Ziemi jest nie tyle możliwa, ile wręcz nieunikniona. Ależ się dzieje! „Nieuniknione” („The Inevitable”) to właśnie tytuł bestsellera Kelly’ego. Jeden z założycieli magazynu „Wired” chce swoją nową książką uświadomić nam, w jak przełomowej chwili żyjemy. Technologie, którymi się tak zachwycamy, są na etapie, na jakim internet był na początku lat 90. Kiedy się rozwiną, rozwiążą indywidualne (zdrowie) i zbiorowe (klimat) problemy ludzkości. Ale już teraz zasoby potrzebne do tego, by coś stworzyć lub zorganizować, są łatwiejsze do pozyskania niż kiedykolwiek przedtem. „Z perspektywy historii nigdy jeszcze tak dobrze nie było – twierdzi Kelly. – Przyszłe pokolenia będą o naszych czasach mówić: ależ wtedy się działo!”. Największej rewolucji Kelly upatruje w spotkaniu sztucznej inteligencji z pęczniejącym woluminem danych, które w każdej sekundzie gromadzą Facebook i Google, banki i telekomy, kamery uliczne i czujniki umieszczone w naszych smartfonach i smartwatchach. Karmione tymi danymi inteligentne algorytmy pomogą nam wyeliminować wypadki drogowe i przewidzieć zamachy terrorystyczne. Dzięki nim znajdziemy lek na raka i sposób na zatrzymanie zmian klimatycznych. „Trudno sobie wyobrazić coś, co »zmieni wszystko« w takim stopniu jak tania, potężna, wszechobecna sztuczna inteligencja” – pisze Kelly. Według niego stanie się ona towarem na wzór elektryczności, tyle że dostarczanej do naszej internetowej chmury zamiast do gniazdka w ścianie. „Pobierzesz jej tyle, ile będzie ci w danej chwili potrzebne. Przy czym pewnie nie będziesz nawet świadom, że z niej korzystasz – pisze Kelly. – Ale to jedna z oznak sukcesu nowej technologii: że staje się niewidzialna”. Powołuje się tu na przykład nawigacji satelitarnej GPS. Zazwyczaj na początku podróży zlecamy jej wyznaczenie optymalnego kursu i prowadzenie nas według tej trasy. Ale w trakcie jazdy nieraz zmieniamy zdanie. Nawigacja wówczas nie marudzi, że postępujemy głupio, tylko natychmiast podsuwa nam inną trasę. I przyszykuje kolejne propozycje, gdy znów skręcimy w niewłaściwą ulicę. Zdaniem Kelly’ego sztuczna inteligencja stanie się swoistym GPS dla naszego życia. „Pomoże nam zaplanować dzień, dokona rezerwacji, odpowie na zadawane jej pytania i zrobi za nas zakupy. Zmienisz zdanie? Żaden problem! Odwoła rezerwację i odeśle niechciane rzeczy. To jak stała obecność kogoś, kto przewiduje twoje kroki i stale pomaga ci w życiu” – opowiada Kelly. Spodziewa się, że takiego asystenta każdy z nas otrzyma w ciągu najbliższych 20 lat. Przerażonych tą perspektywą autor „Nieuniknionego” uspokaja: do owej obecności przyzwyczaimy się bardzo szybko. Tak samo jak przyzwyczailiśmy się do wszechwiedzy Google. Kelly wspomina tu o swoim synu, któremu nie potrafił wytłumaczyć, jak żyło się przed wynalezieniem wyszukiwarek internetowych, gdy wiele pytań pozostawało bez odpowiedzi. „Obecnie każdego dnia zadajemy wyszukiwarkom tuziny tuzinów pytań, niemal rutynowo – zauważa Kelly. – I uznajemy za naturalne, że natychmiast otrzymujemy odpowiedzi, których kiedyś nie poznalibyśmy nawet do końca życia”. Czas na łupki Rozwój sztucznej inteligencji jest tylko jednym z „12 trendów technologicznych, jakie ukształtują naszą przyszłość” – tak brzmi podtytuł książki Kelly’ego. Wiele obiecuje sobie po rewolucji energetycznej, czyli gwałtownym wzroście wydajności źródeł odnawialnych połączonym ze spadkiem kosztów produkcji i przechowywania zielonej energii. Lada moment pożegnamy dzięki temu benzynę i w ogóle ideę spalania czegokolwiek dla pozyskania mocy. Samo to poprawi stan naszego zdrowia. A resztą zajmie się „kieszonkowy doktor”, czyli osobisty doradca zdrowotny. W mniej naglących sytuacjach zastąpi prawdziwych lekarzy, którzy będą mogli skoncentrować się na najpoważniejszych przypadkach. Tych również będzie ubywać. Bo codzienne rady (i upomnienia) smartfonowych doktorów ochronią nas przed chorobami przewlekłymi. A to odciąży cały system zdrowotny. Czy lekarze powinni zacząć rozglądać się za innym zajęciem? Na pewno nie wcześniej niż kierowcy taksówek czy ciężarówek. Zdaniem Kelly’ego wszelkie powtarzalne obowiązki ostatecznie powierzymy inteligentnym maszynom. Ale gdy setki milionów ludzi dojeżdżających codziennie do pracy zdejmą ręce z kierownicy, trzeba będzie dostarczyć im rozrywki lub jakiegoś innego zajęcia. I to wygeneruje nowe miejsca pracy. Nie bez powodu w samobieżne samochody inwestują obecnie nie tylko koncerny motoryzacyjne, ale także Google czy Apple. Jeden z zachodnich publicystów porównał to do ropy z łupków: ogromne rezerwy czasu czekają tylko na odpowiednią technologię, by je w jednej chwili uwolnić. Odpowiednikiem samobieżnych aut dla świata finansów może stać się blockchain, technologia stojąca za Bitcoinem (POLITYKA 40). „Jak pokazują różnego rodzaju sondaże, większość z nas uważa, że roboty zastąpią ludzi w większości zawodów. A zarazem prawie nikt nie wierzy, że mogłyby przejąć akurat jego obowiązki” – zwraca uwagę Kelly. Według niego w tej kwestii powinniśmy się wyjątkowo spodziewać tylko ewolucji. Nasza praca to zazwyczaj zestaw różnych zadań. Część z nich oddamy automatom, aby skupić się na pozostałych obowiązkach. „Wiele zawodów czeka więc raczej redefinicja niż likwidacja. Ludzie przesuną się ku zajęciom, których istotą nie jest produktywność, ale kreatywność i kreatywne podejmowanie decyzji” – tłumaczy Kelly. Znów nikt nie umarł Osobna rewolucja czeka edukację. Obecnie zaledwie kilka procent ludzi na świecie ma wykształcenie na poziomie licencjatu – przypomina Kelly. Wkrótce zamiast dostępu do uczelni wyższej młodemu człowiekowi wystarczy dostęp do internetu, by zdobył wiedzę i umiejętności pozwalające na konkurowanie na globalnym rynku pracy. Tym bardziej że „założenie firmy, wytworzenie produktu, nakręcenie filmu czy opublikowanie książki jest obecnie 100 razy łatwiejsze niż zaledwie kilka dekad temu – i będzie jeszcze 100 razy łatwiejsze za 10 lat” – ocenia Kelly. Na naszych oczach zmienia się także stosunek do własności. Posiadanie zastępuje współdzielenie (np. mieszkań czy pojazdów) oraz dostęp (Netflix i Spotify zamiast płyt DVD i CD). W przyszłości będziemy posiadać tylko dwa rodzaje przedmiotów: te, które darzymy szczególnym sentymentem, i te, które są nam niezbędne do życia. Świat bez korków i wypadków samochodowych, bez smogu i zamachów terrorystycznych, bez kolejek w szpitalach i nudnych obowiązków? „Ludzie w przyszłości będą nam zazdrościć, że byliśmy świadkami narodzin tego wszystkiego” – obiecuje Kelly. Amerykanin