Ranking publikujemy już po raz trzeci (pełne zestawienie – 86 najlepszych polskich uczelni – znajdziesz tutaj). Klasyfikacja w pierwszej dziesiątce nie zmieniła się w porównaniu z ub.r., na dalszych miejscach także nie ma większych przesunięć. Nasz ranking powstaje w wyniku analizy indeksu Hirscha dla poszczególnych uczelni – na indeks ów składa się liczba publikacji naukowych ogłoszonych przez dany ośrodek i ich naukowa istotność mierzona liczbą cytowań w innych publikacjach. Indeks 10 oznacza, że wśród opublikowanych przez ośrodek prac 10 było cytowanych co najmniej 10 razy. Uniwersytet Jagielloński, który może pochwalić się większą liczbą publikacji naukowych niż Uniwersytet Warszawski, pod względem indeksu Hirscha plasuje się jednak na drugim miejscu – w swym dorobku ma po prostu mniej publikacji o dużym naukowym zasięgu. Czy stosowany w naszym rankingu indeks dobrze mierzy naukową jakość uczelni? Problem ten analizuje poniżej Andrzej Hołdys. Szczegóły metodologiczne, wyniki z poprzednich lat (również z przygotowanym w ub.r. rozbiciem na dyscypliny naukowe) oraz ich dyskusja i krytyka dostępne są w naszym serwisie internetowym pod adresem www.polityka.pl/nauka. Ranking naukowy akademickich szkół wyższych został zainicjowany przez prof. Janusza Gila z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Autorem obecnego zestawienia jest dr Olaf Maron z Uniwersytetu Zielonogórskiego. *** Jakość względna i bezwzględna Plusy i minusy mierzenia jakości nauki za pomocą wskaźników liczbowych. Kochamy rankingi i zestawienia statystyczne. Uwielbiają je na przykład kibice piłkarscy. Na stronie internetowej Premier League możemy znaleźć wskaźniki skuteczności podań dla każdego piłkarza albo wskaźniki celności strzałów na bramkę. Indeks Hirscha – powracamy do nauki – wymyślił Jorge E. Hirsch, argentyński fizyk pracujący na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego. Zaproponował go jako proste narzędzie służące do szybkiej oceny dorobku naukowców z nauk ścisłych i przyrodniczych (pisał o fizykach i trochę o biologach). Było to 10 lat temu i od tego czasu trwa na świecie ożywiona debata na temat plusów i minusów jego wskaźnika, jednego z wielu w arsenale bibliometrii – nauki o mierzeniu nauki, ale ostatnio robiącego karierę (nie u humanistów). Indeks Hirscha ma dwie zalety. Po pierwsze, jest niezłym narzędziem pomagającym porównać dorobek naukowców ubiegających się o ten sam etat. Dlatego w wielu krajach, w których trwa wyścig o doskonale płatne posady w niektórych dyscyplinach nauki (są takie kraje), jest on chętnie używany. Założenie jest tu następujące: z dwójki ludzi, którzy reprezentują tę samą specjalność naukową i znajdują się na podobnym etapie kariery (z wiekiem cytowań przybywa), lepszym kandydatem może być ten, którego indeks Hirscha jest wyraźnie wyższy, co oznacza, że napisał więcej artykułów częściej cytowanych. Rzecz jasna w takim porównaniu uwzględniane są wyłącznie prace opublikowane w czasopismach o zasięgu międzynarodowym (indeksują je dwie wielkie bazy Web of Science i Scopus), więc na początek trzeba w ogóle takie prace mieć. Drugą zaletą wskaźnika jest to, że pozwala on porównać ze sobą dwa instytuty lub – jeszcze lepiej – dwa zespoły naukowe prowadzące badania w tej samej dziedzinie. Jeśli mają one podobną liczebność, podobną strukturę wiekową badaczy oraz dysponują zbliżonym budżetem na badania, to z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że lepsi są ci, których zbiorczy indeks Hirscha jest wyraźnie wyższy. I tyle, jeśli chodzi o zalety. Nie da się za pomocą indeksu Hirscha porównywać naukowców z różnych dziedzin. Nie da się go także zastosować w humanistyce, ponieważ w bazach Web of Science i Scopus, stworzonych z myślą o naukach ścisłych, medycznych i przyrodniczych, niewiele jest czasopism humanistycznych. Nie da się też przy pomocy indeksu Hirscha porównywać badaczy grających w dwóch różnych ligach: lokalnej i światowej. Ci pierwsi, publikując obficie w słabych często pismach uczelnianych i powołując się na siebie ochoczo, bywa że w ramach patologii zwanej za oceanem „citation circle”, mogą sobie znacznie podnieść rozmaite wskaźniki bibliometryczne. Są nawet eksperci doradzający, jak sobie podwyższyć statystyki cytowań. Tylko co to ma wspólnego z jakością nauki i jej rzeczywistym znaczeniem w świecie? Kwestią sporną pozostaje interpretacja wyników rankingu takiego jak nasz, dotyczącego uczelni polskich, ale także wyników podobnych rankingów międzynarodowych, w