Wspieranie dialogu na rzecz edukacji
I edycja konkursu o Nagrodę im. prof. Romana Czerneckiego
Pod koniec listopada w warszawskiej siedzibie Fundacji EFC odbyła się wyjątkowa uroczystość. Podczas gali z udziałem przedstawicieli świata nauki, biznesu, organizacji pozarządowych, mediów rozstrzygnięta została pierwsza edycja konkursu o Nagrodę im. prof. Romana Czerneckiego (lista laureatów – na stronie obok). To kolejna inicjatywa Fundacji niepozostającej obojętną na obecną sytuację w polskiej edukacji i konieczność budowania społeczeństwa obywatelskiego. Nagroda ma łączyć środowisko naukowe z praktykami i popularyzatorami wiedzy o edukacji. Ma promować zarówno teksty naukowe, jak i materiały publicystyczne, które wzmacniają tę dyskusję o edukacji, bo zwiększają zasięg tych informacji.
Inspiracją do ustanowienia nagrody była postać patrona Fundacji, wybitnego pedagoga, który przez całe zawodowe życie doskonalił swój nauczycielski warsztat i działał na rzecz rozwoju środowiska edukacyjnego (sylwetka Fundatora – niżej). – Chcieliśmy tę pasję kontynuować i doceniać młodych naukowców, których badania i prace mogą być istotne dla poprawy jakości polskiej edukacji i mogą być tematem dialogu niezależnie od poglądów społecznych i politycznych uczestników takiej debaty – mówił podczas uroczystości Igor Czernecki, wnuk Romana Czerneckiego i Przewodniczący Rady Fundacji EFC.
Do konkursu zgłoszono 171 artykułów naukowych oraz 39 publicystycznych. Po wstępnej selekcji, dokonanej przez Kapitułę Konkursu, do podwójnej recenzji skierowano 48 prac naukowych. Do oceny zostało zaangażowanych 14 recenzentów o specjalnościach naukowych, pokrewnych wobec tematyki prac. – W ocenianych pracach braliśmy pod uwagę zarówno ich doskonałość naukową i metodologiczną, jak i merytoryczną nośność w debacie o edukacji, to, czy ich tematyka jest ważna społecznie. Czy jest w niej potencjał do tworzenia rozwiązań przydatnych dla praktyki edukacyjnej – mówił prof. Michał Federowicz, przewodniczący Kapituły Konkursu o Nagrodę im. prof. Romana Czerneckiego.
Dziesięcioosobowa Kapituła Konkursu Romana Czerneckiego przyznała dwie równorzędne nagrody pieniężne w wysokości 10 tys. zł w kategorii „Artykuł naukowy” (patrz – „Laureaci konkursu”). Obie prace naukowe poświęcone były problemom związanym z nauczaniem matematyki. Troje naukowców, którzy zgłosili do konkursu artykuł opublikowany wcześniej w magazynie psychologicznym „Frontiers in Psychology”, poszukiwało odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu stereotypowe opinie o tym, że dziewczęta nie potrafią uczyć się matematyki, przekładają się na ich oceny szkolne z tego przedmiotu. – Zrozumienie tego mechanizmu jest o tyle ważne, że działa on także wtedy, gdy w szkole nie ma jawnej dyskryminacji i nauczyciele nie postrzegają uczniów przez pryzmat stereotypów. A przy tym w badaniach PISA dotyczących matematyki chłopcy wypadają gorzej niż dziewczęta – powiedziała po odebraniu nagrody Sylwia Bedyńska, współautorka publikacji. Drugi nagrodzony artykuł naukowy poświęcony został mechanizmowi rezygnowania uczniów z rozwijania umiejętności matematycznych i określania siebie jako „humanistów”, co rodzi bardzo poważne konsekwencje dla ich dalszych wyborów edukacyjnych i zawodowych. Jego autorka Anna Baczko-Dombi w badaniach jakościowych i ilościowych brała pod uwagę czynniki uwzględniające specyfikę uczenia się matematyki, jej wizerunek i status w środowisku szkolnym.
Z kolei nagrodzony w drugiej kategorii nagrody artykuł publicystyczny Justyny Sucheckiej, dziennikarki „Gazety Wyborczej”, to analiza sytuacji w polskich szkołach na tle relacji z konferencji Global Education&Skills Forum w Dubaju, podczas której przedstawiciele 140 państw dyskutowali o przyszłości nauki w cyfrowym świecie. Dziennikarka otrzymała decyzją Kapituły nagrodę o wartości 10 tys. zł, które ma przeznaczyć na udział w kolejnym wydarzeniu edukacyjnym. Autorkę wyróżniono także za wieloletnie propagowanie tematyki edukacyjnej w mediach.
Kapituła Konkursu przyznała również Nagrodę Specjalną, która trafiła w ręce autorów międzyredakcyjnego projektu „Spięcie”. Pięć redakcji portali internetowych: Jagielloński24, Kontakt, Krytyka Polityczna, Kultura Liberalna i Nowa Konfederacja, dzieli bardzo wiele, ale połączyła je gotowość do dyskusji na ważne społecznie i politycznie tematy. Co kilka tygodni dziennikarze wspólnie wybierają nowy temat do dyskusji, której efektem będzie pięć artykułów opublikowanych jednocześnie na wszystkich pięciu portalach. W pierwszej odsłonie cyklu głównym tematem dyskusji były perspektywy polskiej edukacji. Odbierając wyróżnienie, Jędrzej Malko, koordynator przedsięwzięcia z Krytyki Politycznej.pl, powiedział, że projekt „Spięcie” nie jest po to, by w grupie ludzi o różnych poglądach i przekonaniach znaleźć jedno rozwiązanie. To przestrzeń na dyskutowanie o trudnych tematach, na które można patrzeć z kilku stron jednocześnie.
Ponadto Kapituła Konkursu przyznała dodatkowo pięć wyróżnień: cztery za artykuł naukowy oraz jedno za publicystyczny.
Następna edycja konkursu planowana jest na 2020 r.
***
Laureaci konkursu
Kategoria – Artykuł naukowy:
dr Sylwia Bedyńska, dr hab. Izabela Krejtz, prof. dr hab. Grzegorz Sędek za artykuł „Chronic Stereotype Threat Is Associated with Mathematical Achievement on Representative Sample of Secondary Schoolgirls: the Role of Gender Identification, Working Memory, and Intellectual Helplessness”, opublikowany w czasopiśmie „Frontiers in Psychology” (2018, t. 428, nr 9).
dr Anna Baczko-Dombi za artykuł „Ucieczka od matematyki. Rekonstrukcja procesu w kontekście społecznego wizerunku przedmiotu”, opublikowany w kwartalniku „Edukacja” (2017, t. 140, nr 1).
Kategoria – Artykuł publicystyczny:
Justyna Suchecka za artykuł „Kto ty jesteś? Obywatel cyfrowego świata”, opublikowany w „Gazecie Wyborczej” (12 grudnia 2017 r.).
Nagroda Specjalna:
Jędrzej Malko z Krytyki Politycznej, koordynator międzyredakcyjnego projektu „Spięcie” (2018).
***
Patron i założyciel Fundacji EFC
Prof. Roman Czernecki (1904–86) to polski pedagog i organizator inicjatyw edukacyjnych. Pochodził z Kresów Wschodnich. Ukończył filologię polską i filozofię na uniwersytecie we Lwowie. Po studiach został nauczycielem. Absorbowały go zarówno metodologia nauczania, jak i bezpośredni kontakt z uczniami. W czasie drugiej wojny światowej położył wielkie zasługi jako twórca i organizator tajnego nauczania, którego ośrodek mieścił się w Słupi Jędrzejowskiej. Po wojnie kierował szkołą w Szczekocinach, później kuratorium wojewódzkim w Zielonej Górze, a następnie był rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Po przeprowadzce do Warszawy wykładał filozofię na Politechnice Warszawskiej. Od początku celem jego działania była praca nad rozwojem młodych ludzi. Przez lata powtarzał słynną maksymę: Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie. To motto dziś tkwi u podstaw działania Fundacji EFC.
Ale nie byłoby Fundacji, gdyby nie inicjatywa Andrzeja Czerneckiego (1939–2012), syna Romana, przedsiębiorcy, wizjonera, założyciela firmy High Tech Lab (HTL), która stała się jednym z największych na świecie producentów wyspecjalizowanych sprzętów laboratoryjnych. Sukces firmy przełożył się na sukces finansowy. Andrzej Czernecki był jednym z najbogatszych Polaków. Ale, jak mówił jego najstarszy syn Igor: Tata nie za bardzo zwracał uwagę na kwestie materialne, a pieniądze traktował przede wszystkim jako kapitał pod kolejne inwestycje. Ostatnią „inwestycją” Andrzeja Czerneckiego było wycofanie się z biznesu i sprzedaż firmy. Na kilka lat przed śmiercią postanowił złożyć hołd pamięci swojego ojca, przeznaczając zarobione pieniądze na działalność związaną ze wspieraniem edukacji w Polsce. Majątek wynoszący ok. 400 mln zł przeznaczył na uruchomienie funduszu stypendialnego dla uzdolnionych dzieci z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji. Fundusz ten przekształcił się w Edukacyjną Fundację im. prof. Romana Czerneckiego EFC.
***
Edukacyjne projekty Fundacji EFC
Fundacja EFC działa od 2009 r. Jej sztandarowym projektem jest Program Stypendialny Horyzonty. Celem programu jest tworzenie warunków młodym ludziom do zdobywania wiedzy oraz rozwijania talentów i pasji, aby stali się aktywnymi członkami swoich społeczności, zaangażowanymi obywatelami, myślącymi patriotami i świadomymi Europejczykami. Horyzonty to stypendium umożliwiające uczęszczanie do najciekawszych liceów w Polsce absolwentom gimnazjów i szkół podstawowych, pochodzących z miejscowości do 30 tys. mieszkańców. Obejmuje też formacyjne wyjazdy zimowe i letnie oraz współpracę ze szkołami, internatami i lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Programem dotychczas objętych było 667 uczniów szkół ponadpodstawowych. Obecnie Fundacja ma 272 stypendystów i 395 absolwentów, z których 102 zrzeszyło się w Stowarzyszeniu Alumni EFC. Fundacja EFC wydaje rocznie 85 proc. swoich funduszy bezpośrednio na koszty programowe i od 2014 r. zainwestowała w edukację prawie 14 mln zł.
Od dwóch lat Fundacja EFC współpracuje z Fundacją Szkoła z Klasą, realizując program grantowy „Edukacja Inspiracja”, który wspiera nauczycieli z małych miejscowości w rozwoju zawodowym. Wybrani nauczyciele otrzymują granty w wysokości do 3,5 tys. zł na realizację z uczniami różnorodnych projektów edukacyjnych, w ciągu jednego roku szkolnego.
Wszystkie programy są realizowane dzięki współpracy partnerskiej z Fundacją Rodziny Staraków, która m.in. finansuje w ramach własnego programu stypendialnego 120 stypendystów Horyzontów. Więcej informacji na www.efc.edu.pl