Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Nauka

Kolory ducha

Niezwykłe rzeczy dzieją się w Kasjopei

Gamma Cassiopeiae (Navi) w całej okazałości. Po lewej od gwiazdy – mgławica IC 63. Mgławica IC 59 leży nad gwiazdą. Gamma Cassiopeiae (Navi) w całej okazałości. Po lewej od gwiazdy – mgławica IC 63. Mgławica IC 59 leży nad gwiazdą. Neil Michael Wayatt / Wikipedia
Kosmiczny Teleskop Hubble’a umożliwił wejrzenie w odległe mgławice. Wykonane za jego pomocą zdjęcia są znakomitym źródłem informacji dla astronomów. Ale też zachwycają.
Mgławicowe otoczenie gwiezdnego olbrzyma Gamma Cassiopeiae. Mgławica IC 63.NASA Mgławicowe otoczenie gwiezdnego olbrzyma Gamma Cassiopeiae. Mgławica IC 63.

Kasjopeja to stosunkowo nieduża, okołobiegunowa konstelacja nieba północnego. Z Polski widoczna jest przez cały rok. Ma charakterystyczny kształt nieco wahniętej litery „W”. Na środkowym wierzchołku leży jej najjaśniejsza gwiazda – oddalona od Ziemi o ok. 550 lat świetlnych Gamma Cassiopeiae. Była ona jedną z kilkudziesięciu, jakich do astronawigacji używali uczestnicy programu Apollo. Tę swoją przewodniczkę nazwali Navi.

To ogromna młoda gwiazda o typie widmowym BO, co oznacza, że jest tzw. niebiesko-białym olbrzymem. W ciągu głównym obserwowanych przez człowieka gwiazd leży dlatego, że wciąż znajduje się na etapie spalania wodoru. Za kilka milionów lat wybuchnie jako supernowa. To gwiazda bardzo zmienna i nieregularna – często drastycznie zmienia swoją aktywność, a przez to też jasność.

Jest 19 razy bardziej masywna i 65 tys. razy jaśniejsza od Słońca, ma promień prawie dziesięciokrotnie większy od naszej gwiazdy, a temperatura jej powierzchni to ok. 30–35 tys. stopni. Obraca się wokół własnej osi z prędkością 1,6 mln km na godzinę, czyli wiruje ponad 200 razy szybciej niż Słońce – cały obrót tego kolosa trwa nieco ponad dobę. Tak szybka rotacja ma swoją genezę w nagłym i silnym zagęszczeniu – a w rezultacie przyspieszonym obrocie – obłoku molekularnego, z którego gwiazda powstała. Ona sprawia, że kształt Navi jest wyraźnie spłaszczony i że podczas tego oszałamiającego wirowania gwiazda traci sporo materii, która pod wpływem sił odśrodkowych jest z powierzchni wywiewana w przestrzeń. Gwiazda w ten sposób doznaje erozji, stąd właśnie biorą się zmiany jej jasności.

Ale Navi robi coś jeszcze. Otóż znajdująca się w odległości kilku lat świetlnych od niej mgławica oznaczona symbolem IC 63, zwana popularnie „duchem Kasjopei”, przybiera niezwykłe kształty i barwy – różową, czerwoną oraz niebieską.

Polityka 5.2019 (3196) z dnia 29.01.2019; Nauka; s. 65
Oryginalny tytuł tekstu: "Kolory ducha"
Reklama