Dwadzieścia lat: 332 młodych, bardzo zdolnych, niekiedy wybitnych naukowców, ponad 6,637 mln zł. Kiedy zaczynaliśmy, było to przedsięwzięcie właściwie dobroczynne, kiedy absolwenci wyższych uczelni, z potencjałem do pracy badawczej i dydaktycznej, praco-wali za głodowe grosze, dorabiali korepetycjami, rozstrzygali trywialne dylematy, co kupić: książkę czy buty dla dziecka na zimę. Polskiej nauce groził wtedy prawdziwy krach pokoleniowy. Pytali-śmy: kto będzie uczył nasze dzieci? Ci nieliczni – jak ich nazwaliśmy – desperados, którym wystarczy determinacji, by przebijać się przez skostniały i sfrustrowany świat akademic-ki?
Minęło 10 lat. System finansowania nauki przechodził reformy, bramy uczelni i wszelkich instytucji badawczych forsowała kultura grantowa. I młodzi naukowcy za-częli się w niej odnajdywać. Powstały też rządowe i pozarządowe inicjatywy adreso-wane do adeptów nauki. Wydało się, że aspekt dobroczynny naszej akcji się dezaktualizuje, na-tomiast coś niepokojącego działo się w kontekście kulturowym.
To była epoka big brotherów, celebrytów znających się na wszystkim. W popkulturowym tłumie ginęli kompletnie ludzie mądrzy, pracowici, obdarzeni niepospolitą osobowością i naprawdę znający się na tym, o czym mówią. Więc przemianowaliśmy stypendia na Nagrody Naukowe, rozbudowaliśmy grono jurorskie o postaci ze świata gospodarczego, artystycznego i naukowego cieszące się po-wszechnym poważaniem i zaczęliśmy brać pod uwagę nie tyle pustostan w kieszeniach kandydatów do stypendiów, co stan ich dorobku: odkrywczość, niebanalność, naukowe znaczenie ich prac doktorskich, habilitacyjnych, rozpraw i prac popularnonauko-wych. Liczyło się również to, jak badacz opowiada o swojej domenie, na ile potrafi rozher-metyzować jej język na potrzeby szerokiej publiczności.
Obecnie świat nauki i my z naszym przedsięwzięciem stoimy przed kolejnym murem. Już nie ekonomicznym czy kulturowym, ale politycznym i ideowym. To twarda ściana pozlepiana z populistycznej, antyelitarnej retoryki. Z pseudonaukowych bzdur szerzą-cych się z dynamiką pożaru po sieci. Z wydawnictw propagujących bajdy, przesądy, uprzedzenia, teorie spiskowe, chore fantazje. To mur lepiony przez doktorów historii, budujących z mitów i półprawd „politykę historyczną”, czy profesorów prawa uzasadniających de-wastację demokratycznego porządku prawnego. Przez doktorów nauk medycznych zniechęcają-cych do szczepionek i antypandemicznych maseczek. Przez „naukowców”, którzy pracowi-cie odzierają programy szkolne z wiedzy obywatelskiej, społecznej, psychologicznej, seksu-ologicznej.
To wszystko jest inicjowane, wspierane bądź też otwarcie finansowane przez obecną wła-dzę. Fundacja POLITYKI do 2015 r. z sukcesem współpracowała z licznymi spółkami i instytucjami państwowymi. Z objęciem władzy przez PiS to źródło finanso-wania definitywnie wyschło. Ale otworzyły się inne: przede wszystkim wpłaty czytelników (nigdy dość naszych podziękowań za ich „jeden procent”), jurorów (ukłony dla prof. Cezarego Szczylika i dr Ireny Eris oraz prof. Michała Kleibera i prof. Adama Frączka) oraz dawnych sty-pendystów. Nie są to bynajmniej głodowe grosze. Dopóki udaje nam się je pozbierać wśród ludzi dobrej woli i otwartych umysłów, dopóty będziemy jej oddawać młodym naukowcom. Rze-telnym. Prawdziwym. Teraz to ma chyba jeszcze większy sens niż przez minione 20 lat.
Przedstawiona obok piętnastka to finaliści pierwszego etapu Nagród. Przed nimi ostatni etap, w ramach którego Kapituła Społeczna złożona już nie tylko z profesorów, ale też z różnych osobistości życia publicznego – wskaże pięcioro laureatów. Kto otrzyma stypendia po 15 tys. zł, a kto nagrody finałowe w wysokości 5 tys. zł, ogłosimy w POLITYCE 21 października.
Finaliści 20. edycji Nagród Naukowych POLITYKI
NAUKI HUMANISTYCZNE
dr hab., prof. UKW Jakub Lipski – Wydział Literaturoznawstwa, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – LITERATUROZNAWSTWO
dr hab., prof. UAM Maciej Musiał – Wydział Filozoficzny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – FILOZOFIA
dr Monika Stobiecka – Wydział „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski – HISTORIA SZTUKI
NAUKI SPOŁECZNE
dr Magdalena Pacholska – Wydział Prawa Publicznego Międzynarodowego, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych – NAUKI PRAWNE
dr Katarzyna Jaśko – Instytut Psychologii, Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie – PSYCHOLOGIA
mgr Wiktor Budziński – Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski – EKONOMIA
NAUKI O ŻYCIU
dr Krzysztof Szade – Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie – BIOLOGIA
dr Aleksander Grabiec – Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie – BIOLOGIA
dr hab. n. med. Błażej Misiak – Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu – MEDYCYNA
dr n. med. Agata Gabryelska – Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny w Łodzi – MEDYCYNA
NAUKI ŚCISŁE
dr hab., prof. UMK Katharina Boguslawski – Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – FIZYKA
dr hab. Wiktor Lewandowski – Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski – CHEMIA
NAUKI TECHNICZNE
dr inż. Jakub Nalepa – Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki, Politechnika Śląska – NAUKI TECHNICZNE/INFORMATYKA
dr hab. inż., prof. AGH Artur Rydosz – Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie – NAUKI TECHNICZNE
dr hab. n. farm., prof. UML Agata Przekora-Kuśmierz – Wydział Farmaceu-tyczny, Uniwersytet Medyczny w Lublinie – NAUKI TECHNICZNE
Kapituła Profesorska (I etapu)
BIOLOGIA, OCHRONA ŚRODOWISKA, NAUKI ROLNICZE
prof. dr hab. Ewa Bartnik Wydział Biologii UW (na emeryturze)
FILOLOGIE, LITERATUROZNAWSTWO, JĘZYKOZNAWSTWO
prof. dr hab. Grażyna Borkowska Instytut Badań Literackich PAN
KULTUROZNAWSTWO
red. Bartek Chaciński POLITYKA
FIZYKA
prof. dr hab. Katarzyna Chałasińska-Macukow Wydział Fizyki UW, rektor UW w latach 2005–12
SOCJOLOGIA
prof. dr hab. Henryk Domański Instytut Filozofii i Socjologii PAN
NAUKI PRAWNE
prof. dr hab. Tomasz Giaro Wydział Prawa i Administracji UW
NAUKI TECHNICZNE
prof. dr hab. Michał Kleiber Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, prezes PAN w latach 2007–15
ARCHEOLOGIA
red. Agnieszka Krzemińska POLITYKA
ARCHITEKTURA, URBANISTYKA
prof. dr hab. inż. arch. Ewa Kuryłowicz Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Kuryłowicz&Associates
FILOZOFIA
prof. dr hab. Paweł Łuków Instytut Filozofii UW
MATEMATYKA, INFORMATYKA
prof. dr hab. Jan Madey Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW (na emeryturze)
CHEMIA
prof. dr hab. Marcin Pałys Wydział Chemii UW, rektor UW w latach 2012–20
HISTORIA SZTUKI
prof. dr hab. Maria Poprzęcka Wydział „Artes Liberales” UW
oraz recenzent zewnętrzny prof. dr hab. Dariusz Markowski z Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
MEDYCYNA
prof. dr hab. n. med. dr h.c. Aleksander Sieroń Wydział Lekarsko-Dentystyczny, Śląski Uniwersytet Medyczny
PSYCHOLOGIA, PEDAGOGIKA
prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska Wydział Psychologii Uniwersytetu SWPS w Warszawie
GEOGRAFIA
dr hab., prof. UW Maria Skoczek Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW (na emeryturze)
EKONOMIA i ZARZĄDZANIE
prof. dr hab. Tomasz Szapiro Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH w Warszawie, rektor SGH w latach 2012–16
RELIGIOZNAWSTWO, TEOLOGIA
red. Adam Szostkiewicz POLITYKA
MUZYKOLOGIA
red. Dorota Szwarcman POLITYKA
HISTORIA, NAUKI POLITYCZNE, MEDIOZNAWSTWO
prof. dr hab. Wiesław Władyka Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, POLITYKA
Kapituła Społeczna (II etapu)
Marek Belka
Były premier, wicepremier i minister finansów, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 2010–16
Andrzej Jacek Blikle
Profesor matematyki i informatyki, członek Europejskiej Akademii Nauk, przedsiębiorca i trener biznesu, udziałowiec firmy A. Blikle, członek ponad 30 organizacji.
Henryka Bochniarz
Założycielka i prezydent Konfederacji Lewiatan (w latach 1999–2019), obecnie przewodnicząca Rady Głównej tej organizacji, ekonomistka, była minister przemysłu, jedna z animatorek ruchu społecznego Kongres Kobiet
Sylwia Chutnik
Kulturoznawczyni, feministka, działaczka społeczna, pisarka, laureatka Paszportu POLITYKI w kategorii Literatura za 2008 r., trzykrotnie nominowana do Nagrody Literackiej Nike
Irena Eris
Doktor farmacji, współwłaścicielka i dyrektor ds. badań firmy Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris, laureatka wielu nagród dla przedsiębiorców, menedżerów i społeczników
Robert Firmhofer
Współtwórca i dyrektor Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, uznany popularyzator nauki
Michał Komar
Scenarzysta, wydawca, publicysta, pisarz; zastępca przewodniczącego Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, profesor Collegium Civitas
Tomasz Nałęcz
Historyk, publicysta, polityk, w latach 2010–15 doradca prezydenta RP ds. historii i dziedzictwa narodowego
Sławomir S. Sikora
Prezes zarządu Citi Handlowy SA
Cezary Szczylik
Ordynator Oddziału Onkologii Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock, prezydent Fundacji Onkologii Doświadczalnej i Klinicznej, w latach 1993–2017 szef Kliniki Onkologii Centralnego Szpitala Klinicznego MON
Krzysztof Zanussi
Reżyser, scenarzysta filmowy, publicysta, felietonista
W pracach Kapituły II stopnia uczestniczy również przedstawiciel Kapituły Profesorskiej oraz redaktor naczelny POLITYKI Jerzy Baczyński.