Zły Czech – Andrej Babiš

Ja nie jem tego waszego gówna” – w tak niewyszukanych słowach Andrej Babiš kilka miesięcy temu odmówił degustacji kiełbasy podczas dyskusji o jakości polskiego jedzenia w czeskim programie telewizyjnym „Máte slovo”. Babiš to postać dobrze znana Czechom, bo choć z pochodzenia jest Słowakiem, od 20 lat mieszka w Czechach, ma tamtejsze obywatelstwo i w Pradze znajduje się główna siedziba jego imperium. Majątek Babiša, szacowany przez słowackie wydanie magazynu „Forbes” na ponad 1,5 mld euro, pozwala mu tytułować się jednocześnie najbogatszym Słowakiem i drugim najbogatszym Czechem. A nasz kłopot polega na tym, że Babiš jest najważniejszym czeskim producentem żywności, co czyni z niego głównego wroga importu polskich produktów rolnych. Sercem imperium Babiša jest holding Agrofert grupujący ponad dwieście spółek. Większość z nich zajmuje się produkcją albo przetwórstwem żywności, chociaż potężną częścią tej grupy jest także branża chemiczna. Agrofert stał się też wielkim właścicielem ziemskim i dziś należy do niego ponad 1,5 proc. czeskich gruntów uprawnych. Coraz śmielej rozwija działalność za granicą, zwłaszcza w Niemczech, gdzie kupił jedną ze znanych sieci piekarni Lieken. Zysk Agrofertu w ostatnim roku spadł co prawda o jedną trzecią, ale i tak wyniósł ok. 6 mld koron, czyli mniej więcej miliard złotych. Mimo szybkiego rozwoju w ostatnich latach Agrofert nie wszedł jednak na giełdę, a jedynym właścicielem koncernu pozostaje Babiš. W pogoni za trutką Wielu polskich eksporterów żywności twierdzi, że w dużej mierze to on stoi za zmasowaną krytyką naszych produktów, jaka w ostatnich miesiącach przetacza się przez czeskie media. Babiš uważa, że jedzenie z Polski jest fatalnej jakości, a jego ulubionym przykładem pozostaje ubiegłoroczny skandal z solą przemysłową, choć nie wiadomo nawet, czy jakiekolwiek skażone nią produkty znalazły się na czeskim rynku. Według Babiša, Czesi powinni kupować przede wszystkim rodzime towary, które na pewno są zdrowe i bezpieczne. – Niedawno polska stacja telewizyjna przeprowadzała ze mną wywiad i nazwała mnie jednym z największych wrogów polskiego jedzenia. A to przecież nieprawda. Ja po prostu chcę produktów wysokiej jakości i bezpiecznych dla zdrowia. Jestem pewien, że potraficie wytwarzać taką żywność w Polsce, jednak to, co trafia do Czech, na pewno dobre nie jest – zapewnia Babiš. Znamienne, że mimo rosnących kontrowersji wiele czeskich firm nadal importuje tani surowiec z Polski, przerabia go i sprzedaje pod własnymi markami. Do handlu z Polską przyznaje się zresztą sam Babiš, choć zastrzega, że dotyczy to bardzo niewielkich ilości. – Wiem, że jedna z firm w holdingu Agrofert, Prochazka, sprowadza z Polski ryby i sery – mówi biznesmen. Niestety, na nieszczęście dla polskich firm Babiš znalazł potężnych sojuszników w przekonywaniu rodaków o szkodliwości naszego jedzenia. Poprzedni minister rolnictwa w Czechach Peter Bendl postanowił z polskiej żywności uczynić kozła ofiarnego i prowadził jej zmasowane kontrole. Nowy szef resortu Miroslav Toman to dotychczasowy prezes czeskiej izby producentów żywności, który wsławił się pomysłem całkowitego zakazu importu żywności z Polski do Czech. Nominację Tomana na ministra pochwalił sam Babiš, który ma nadzieję, że teraz kontrole polskich produktów będą jeszcze częstsze i bardziej wnikliwe. Pierwsze efekty tej medialno-urzędniczej ofensywy zresztą już widać. Po latach wzrostów polski eksport żywności do Czech przestał rosnąć. – Co gorsza, w efekcie antypolskiej kampanii w ubiegłym roku eksport mięsa spadł o 3,5 proc. Nasi czescy partnerzy przyznają, że ci, którzy sprowadzają surowiec z Polski, są częściej kontrolowani. Wielu się zniechęca i szuka innych dostawców – mówi Witold Choiński, prezes Związku Polskie Mięso. Czeskie media skwapliwie rozpisują się o wszystkich wykrytych nieprawidłowościach. Tegoroczne hity to trutka na szczury w herbatnikach czy ostatnio antybiotyki w mięsie drobiowym z Polski. – Tymczasem, jak wynika z prowadzonego przez Ministerstwo Rolnictwa portalu „Żywność pod pręgierzem”, produkty z Polski wcale nie wyróżniają się negatywnie. Większość uwag do naszego jedzenia dotyczy nie jego jakości, a np. niewłaściwego oznakowania – mówi Paweł Pacek, radca polskiej ambasady w Pradze. Polskie interesy Na konkurencji z polskimi producentami żywności nie kończą się jednak związki Babiša z Polską. Od wielu lat trwa jego spór z PKN Orlen, który jest efektem niejasnych interesów sprzed prawie 10 lat. Gdy w Czechach miała miejsce prywatyzacja koncernu Unipetrol, PKN Orlen i Babiš połączyli siły. Zawarte zostały tajne umowy, na mocy których Orlen zobowiązywał się, po przejęciu Unipetrolu, do odsprzedania Agrofertowi, po z góry ustalonej cenie, chemicznej części koncernu. Po zmianie władz Orlenu okazało się, że polski gigant nie chce honorować tych niejasnych porozumień. Były dla niego niekorzystne. Rozpoczął się wieloletni spór, a Agrofert, czyli Babiš, złożył szereg wniosków o odszkodowania. Ostatecznie uzyskał ponad 400 mln zł od Orlenu za niewypełnienie umów. Swoje straty ocenia jednak znacznie wyżej, bo na równowartość ponad 3 mld zł. Ostatni arbitraż przegrał, lecz odwołał się do czeskiego sądu. Orlen płacić już nic więcej Babišowi nie zamierza, jednak sprawa zapewne szybko się nie skończy. Czeski miliarder liczy na ostateczny wyrok do końca tego roku. Mimo jawnie manifestowanej niechęci do polskiej żywności i ostrego konfliktu z największą polską spółką, Babiš zamierza w naszym kraju inwestować. Niedawno stworzył nawet odrębny fundusz, który ma kupować spółki w regionie, a zwłaszcza w Polsce. Fundusz ma do dyspozycji na razie ok. 200 mln euro, a jego szefem został Jozef Janov, który przez dziesięć lat pracował w firmie inwestycyjnej Penta. Kontroluje ona m.in. salony Empik, a przez kilka lat była właścicielem sieci Żabka. Janov ma zatem duże doświadczenia na naszym rynku. Babiš deklaruje, że w Polsce nie chce kupować spółek rolniczych ani chemicznych i włączać ich potem do Agrofertu. – Szukam firm zarabiających przynajmniej 20 mln zł rocznie, o dobrej kondycji i szansach na dalszy wzrost. Mój fundusz interesuje się już dwiema spółkami z branży spożywczej, ale oczywiście na razie nie mogę ujawnić ich nazw – mówi.   Główny menedżer kraju Jednak dla Babiša to nie biznes jest dzisiaj najważniejszy. Jego ambicje sięgają dalej i dotyczą mediów i polityki. Wiadomość o przejęciu przez Babiša koncernu wydawniczego Mafra wywołała w Czechach ogromne emocje, bo w ramach tej grupy ukazują się dwa opiniotwórcze czeskie dzienniki „Mladá Fronta DNES” oraz „Lidové Noviny”. Babiš co prawda obiecuje, że nie będzie ingerował w pracę redakcji, ale mało kto mu wierzy. Tym bardziej że równocześnie z budowaniem medialnego imperium czeski miliarder staje się powoli politykiem. Założony przez niego dwa lata temu ruch obywatelski ANO (czyli TAK) wystartuje w najbliższych wyborach parlamentarnych w Czechach. Miały się one odbyć dopiero w przyszłym roku, ale wszystko wskazuje na to, że zostaną przyspieszone z powodu ostatniego głośnego skandalu korupcyjnego i obyczajowego w kręgach rządowych. To niekorzystna wiadomość dla Babiša, który będzie miał mniej czasu na kampanię. Deklaruje jednak, że liczy przynajmniej na 10 proc. głosów Czechów rozczarowanych korupcją i nieudolnością istniejących partii politycznych. – Gdy ludzie pytają mnie, dlaczego wkraczam do polityki, odpowiadam, że z desperacji. Nie mogę bezczynnie czekać i patrzeć. Od 23 lat ci sami czescy politycy nic nie robią, tylko mówią od rzeczy. Potrafią jedynie