CSR Corporate Social Responsability – społeczna odpowiedzialność biznesu dla większości zarządzających MŚP jest pojęciem trudno przyswajalnym. Nic dziwnego, pochodzi z dużego biznesu i przez ten biznes był nawet nadużywany jako narzędzie PR. Efekty korporacyjnego CSR są znane – zaledwie kilkadziesiąt polskich marek wyznacza trendy, a część firm wciąż „pokazuje się na lokalnym pikniku”. W obecnych warunkach społecznych i rynkowych nadszedł czas na redefinicję CSR. Może się to stać w środowisku średnich i małych firm w Polsce.
Dzielenie się wiedzą
Krokiem do większego zrozumienia mechanizmów CSR w MŚP oraz wykorzystania jego potencjału było badanie i raport „CSR w MŚP. Pod lupą”, który powstał po badaniu przeprowadzonym wśród 500 firm.
– Współpracujemy z MŚP od początku transformacji w Polsce – mówi Radosław Woźniak, prezes EFL. – Od dekady dokonujemy analiz tego sekatora. Nadszedł czas na CSR – wyjaśnia. I rzeczywiście, seria raportów „Pod lupą” we wcześniejszych edycjach pozwalała na określanie barier i szans rozwoju polskich MŚP w takich obszarach jak: kondycja gospodarcza firm, ich potencjał inwestycyjny, wyzwania rynku pracy, czy też oczekiwania pokolenia millenium prowadzącego działalność gospodarczą. EFL wydał też raporty tematyczne dotyczące: agrobiznesu, transportu i budownictwa. Oparte na szerokich badaniach ilościowych z pogłębionymi wywiadami z ekspertami raporty za każdym razem przynoszą rzeczywisty obraz sytuacji – pokazują zagadnienie od środka, widziane oczami przedsiębiorców i liderów opinii.
Co tym razem udało się odkryć? 24 proc. badanych przedsiębiorców z MŚP zadeklarowało znajomość terminu CSR, ale już 67 proc. z nich po zapoznaniu się z definicją CSR przyznało, że stosuje na co dzień narzędzia społecznej odpowiedzialności biznesu. Luka wiedzy jaką można tu wykazać jest znacząca – nawet w grupie zadeklarowanych orędowników CSR 7. na 10. z nich nie potrafi podać jego definicji.
Wykresy 1 i 2 : Wiedza nt. CSR wg. raportu „CSR w MŚP. Pod lupą” EFL
– Firmy intuicyjnie czują wagę̨ działań CSR i to jest bardzo optymistyczny przekaz – podkreśla prezes Woźniak. – Coraz częściej nie traktują CSR-u jako kosztu, lecz uważają go za inwestycję. Zdają sobie sprawę, że te działania przynoszą korzyści nie tylko beneficjentom, ale również̇ ich firmom. Budują̨ lojalność i zaufanie klientów, zwiększają̨ motywację i produktywność pracowników, podnoszą wartość marki – dodaje prezes EFL.
Definiowanie biznesu
Społeczna odpowiedzialność biznesu to zarządzanie firmą w sposób efektywny biznesowo z uwzględnieniem jej wpływu na otoczenie społeczne i środowisko naturalne. W przypadku wielkich marek to uwzględnienie w dużej mierze polega na ograniczaniu negatywnego wpływu na interesariuszy. CSR w MŚP z racji płaskich struktur i dynamicznego zarządzania oraz bliskości partnerów pozwala na coś więcej. Daje możliwość rozwoju marki w oparciu o potrzeby otoczenia. W efekcie firma oferuje coraz lepsze produkty czy usługi, oraz buduje silne relacje ze swym ekosystemem. Niebagatelne jest to, że przedsiębiorstwo może też przy tym ograniczać negatywny wpływ na środowisko naturalne. Całość działań pozwala na umacnianie pozycji firmy na rynku jako marki opartej na wartościach. Badani przedsiębiorcy najczęściej łączą CSR z etyką i odpowiedzialnością (11,4 proc.), troską o pracowników (6,6 proc.), środowisko naturalne (3,6 proc.) oraz o lokalną społeczność (3,8 proc.). A przecież wśród narzędzi CSR wykorzystywanych w biznesie znajdują się jeszcze: dialog i kampanie społeczne, odpowiedzialna reklama, zaangażowany społecznie marketing, wolontariat pracowniczy.
Słuchanie i rozumienie otoczenia
Bolesław Rok, profesor na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, który wprowadzał terminologię CSR do polskiego prawa i praktyki twierdzi, że gdy biznesmani zajmują się tylko maksymalizacją zysku to znaczy, że prowadzą kiepskie firmy. – Obecnie, żeby przetrwać na rynku i sensownie się rozwijać, nie trzeba znać naukowej definicji CSR, ale trzeba wiedzieć jak budować relacje z pracownikami, jak dbać o zasady etyki w pracy, jak nie niszczyć środowiska naturalnego, jak tworzyć innowacyjne produkty, które będą miały lepsze parametry środowiskowe i społeczne – twierdzi Rok. To wszystko stanowi część gry rynkowej, na którym rozgościli się już millenialsi, a nadchodzi kolejna generacja – Z. Według badania OC&C Strategy Consultants[1] pokolenie Z (urodzonych po 1998 roku) rozwija oczekiwania milenialsów. Wszyscy oni od biznesu oczekują zmian społecznych w zakresie prowadzenia firm i ich wpływu na politykę. Obie generacje to już 30 proc. światowej populacji konsumentów.
Spontanicznie bez budżetu
Firmy mają tego świadomość, dlatego coraz aktywniej wchodzą w działania związane ze społeczną odpowiedzialnością biznesu, która buduje wizerunek i wartość firmy. Według raportu najaktywniejsi są przedstawiciele branży hotelarskiej, restauracyjnej i kawiarni, tzw. HoReCa – 83 proc. z nich deklaruje, że wprowadza u siebie rozwiązania CSR. Podobnie postępuje branża transportowa ( 76 proc. badanych). Najmniej aktywne są firmy handlowe (55 proc.)
Jednak analizując całościowo CSR w MŚP tylko 7 proc. małych i średnich firm, włączając w to analizowane mikro przedsiębiorstwa (do 9 osób) może pochwalić się planowaniem działań, czyli strategią CSR.
Można przyjąć, że co piąte przedsiębiorstwo (22 proc.) ma w tym zakresie jakikolwiek plan. Większość działa od okazji do okazji (68 proc.), z inicjatywy szefów, a nie pracowników.
Wykres 3: Znajomość terminu CSR a roczne obroty, wg raportu „CSR w MŚP. Pod lupą”
Czy zetknął/ęła się Pan /Pani z pojęciem CSR?
Ponad połowa badanych przedsiębiorstw (59 proc.) realizujących działania CSR nie ma na ten cel wyznaczonego budżetu. Oznacza to, że fundusze są wygospodarowywane w zależności od potrzeb. W efekcie CSR może być jedną z pierwszych aktywności, które zostaną zawieszone w okresach słabszej koniunktury. Poza tym, brak konkretnego budżetu CSR może oznaczać, że: określanie konkretnych celów i ich weryfikacja będą trudne lub wręcz niemożliwe do zrealizowania. Poza tym, ocena skuteczności działań ex post sprzyja racjonalizacji nie najlepszych posunięć. A przecież chodzi tu po prostu o mądre inwestycje, skonsultowane z załogą, klientami, innymi partnerami.
Justyna Gudowska-Pohling, menadżerka i autorka wszystkich badań MŚP w EFL twierdzi, że brak wiedzy i zaangażowania kapitału, w tym finansowego opóźnia wzrost firm w oparciu o CSR. – Jednak argument deficytów finansowych wymieniany jest hurtowo w każdych analizach MŚP, a warto zauważyć, że w przypadku CSR to deficyt wiedzy i dobrych praktyk są przeszkodą rozwojową. Polscy przedsiębiorcy, gdy czują swoją podmiotowość i sprawczość, potrafią się zaangażować na rzecz takiego rozwoju, który uwzględnia potrzeby środowiskowe, społeczne i ekonomiczne, nakładając szczególne zobowiązania na siebie i następne pokolenia. Wyraźnie jednak potrzebują wsparcia – zarówno finansowego, jak i wiedzy o CSR, know how podmiotów z innych segmentów rynku, ale i z własnego otoczenia: doświadczeń firm średniej wielkości w przestrzeni lokalnej, bowiem każda firma – zarówno duża jak i mała będzie musiała w niedalekiej przyszłości spojrzeć na swój biznes przez pryzmat wartości biznesu społecznie odpowiedzialnego – uzupełnia.
Mapa zmian
Powinny na niej znaleźć się przede wszystkim obszary już rozpoznane przez MŚP jako te z dużym potencjałem rozwojowym: klienci, kontrahenci, pracownicy, środowisko naturalne. Wychodząc od nich, można pokusić się o większą aktywność w pozostałych. Ułatwieniem może być pozytywny wizerunek CSR wśród MŚP, bo zmiana negatywnych postaw byłaby na pewno o wiele trudniejsza. Europejski Fundusz Leasingowy, (część grupy kapitałowej Credit Agricole) oprócz dedykowanych produktów finansowych zajmuje się obecnie transferem wiedzy do MŚP. Radosław Woźniak, prezes EFL zainicjował ekosystem CSR dla MŚP, którego celem jest stworzenie strategii Blue Ocean dla firm i beneficjentów społecznych współpracujących z EFL. Podaje długofalowe korzyści biznesowe : lojalność klientów, motywacja i produktywność pracowników, relacje biznesowe, w tym inwestorskie, a także ze społecznością lokalną i z administracją. Są to wartości bazowe do rozwoju marek w przyszłości.
Ciastko na przyszłość
Prezentacja raportu „CSR w MŚP. Pod lupą” EFL odbyła się w Hotelu Monopol we Wrocławiu, w końcówce października 2019 r. Wtedy też EFL zaprosił partnerów biznesowych, społecznych i samorządowych do popisania listu intencyjnego „Klubu Młodego Przedsiębiorcy”.
Celem akcji jest zdobycie wiedzy i umiejętności potrzebnych do wejścia na rynek pracy oraz wskazanie aktywności zawodowej jako jednej z dróg kreowania własnej przyszłości. W Klubie podopieczni wrocławskiej placówki będą uczestniczyć w zajęciach teoretycznych prowadzonych przez praktyków reprezentujących różne firmy (Partnerzy projektu). Klubowicze będą m.in. pracować nad swoimi umiejętnościami autoprezentacyjnymi, uczyć się panować nad stresem i poznawać podstawy finansowe działalności gospodarczej.
Joanna Picher-Różyło, kierownik biura zarządu i CSR w EFL nie kryje entuzjazmu, bo – CSR w działaniu może doprowadzić do realnej zmiany społecznej, z korzyścią dla biznesu – twierdzi. I rzeczywiście, działając w konkretnym otoczeniu społecznym, z zaangażowanymi pracownikami oraz z uwagą podchodząc do takich problemów jak zanieczyszczenie środowiska, MŚP mają szansę pokonać próg rozwojowy, przed którym stoi teraz cała polska gospodarka. – CSR nie jest zarezerwowany dla dużych firm i korporacji i wcale nie musi wiązać się z ogromnymi budżetami na jego realizację. To często suma małych działań, kreatywności, chęci i zaangażowania. Tak jest w przypadku Klubu Młodego Przedsiębiorcy, którego partnerami mogą być nie tylko gracze doświadczeni w obszarze społecznej odpowiedzialności biznesu, ale również mniejsze firmy, które do tej pory nie miały do czynienia z działaniami odpowiedzialnościowymi – twierdzi Joanna Picher-Różyło.
Więcej informacji o Klubie Młodego Przedsiębiorcy na stronie www.efl.pl/csr.
Pełna wersja raportu „CSR w MŚP. Pod lupą” – https://media.efl.pl/reports
__________
Metodologia; Badanie „CSR w MŚP. Pod lupą” zrealizowane zostało przez Ecorys Polska na zlecenie EFL na grupie 0,5 tyś. firm reprezentujących branże: usługową (120), handlową (110), produkcyjną (100), budowlaną (60), transportową (50), HoReCa (40) oraz rolnictwo i przetwórstwo (20), dobranych w sposób losowo-kwotowy: 40 proc. mikro- (do 9 pracowników), 40 proc. mali (do 49), 20 proc., średni przedsiębiorcy (do 249). Badanie wykonano metodą ilościową, techniką CATI (wywiad telefoniczny) od 20 maja do 8 lipca 2019 r. Opiekunem merytorycznym projektu jest Justyna Gudowska-Pohling, menedżer ds. badań MŚP w EFL.
[1] https://www.occstrategy.com/media/1806/a-generation-without-borders.pdf, [dostęp 29.07.2019]