Nastoletni wynalazcy pomagają niepełnosprawnym

Nie są wylewni. Chrząkają, że mają do tego pociąg. Zero patosu. Patos jest nieprecyzyjny. Uczniowie Zespołu Szkół nr 6 ożywiają się jedynie w twardych wątkach programistyczno-mechanicznych. Krzysztof Smyczek, wicedyrektor, rozpoznaje miękkość chłopaków wtedy, gdy wracają z montażu wynalazków. Milczą w drodze powrotnej. Na przykład z Krakowa. Od pewnej pani ze stwardnieniem rozsianym. Od 2010 r. konstruują niskobudżetowe elektroniczne systemy poprawiające życie sparaliżowanym. Niedawno „Magazyn Ekspresu Reporterów” pokazał materiał o nich. Ten program lubią odbiorcy utytłani życiem. Bo zawsze jest o nieszczęściach innych. Bardzo proste. Można się porównać i zobaczyć siebie na plus w kontekście cudzego utytłania. Od emisji reportażu wicedyrektor zapisuje na samoprzylepnych karteczkach telefoniczne zamówienia na wynalazki z całej Polski. Bydgoszcz, Wrocław, Kudowa-Zdrój, Zamość, Toruń, Wałbrzych. Dyrektor robi wstępny wywiad z rodziną sparaliżowanego. Musi precyzyjnie ustalić, co z pacjentem. Żeby obstalować sprzęt pod zlecenie. Pić, lekarz, kocham cię Więc wracali z Krakowa od pewnej pani ze stwardnieniem rozsianym, lat 57. Jeszcze pół roku przed diagnozą wykładała na swojej uczelni. Szybko poszło. Montowali pani wynalazek o roboczej nazwie kontroler mowy, umożliwiający komunikowanie się z mężem. Utytłanym. Ona nie może się nawet podrapać. Ani powiedzieć mężowi, gdzie ją swędzi, bo pani zwiotczały już mięśnie języka. A on ją kocha. Kiedy przyjechali z montażem, stał nad nią z tekturką, na której miał wypisane zwroty i pytał ją palcem, o co chodzi. Nie zgadywał. Ona irytowała się takim grymasem. Totalnie rozdrażnieni. Kontrolera mowy montuje się przy łóżku. W miejscu zależnym od tego, czym człowiek jeszcze rusza. Głową, nogą czy językiem. Pani z Krakowa ruszała palcami u stóp, więc instalowany był w nogach. Niskobudżetowość wynalazku polega na tym, że został skonstruowany na bazie starej klawiatury. Bardzo proste. Rozkręca się jej wnętrzności i przerabia tak, by zachowała tylko trzy czynne klawisze. Na duży palec u lewej stopy przypadają dwa przyciski przewijania słów, w górę i w dół. Montowane na kilku klawiszach, tak by jeden miał minimum 4 cm szerokości (chodzi o to, że jeden kwadracik klawiaturowy nie udźwignąłby nieprecyzyjnego spastycznego palca). Na palec u prawej stopy, oddalony o 10 cm od tamtych, przypada przycisk potwierdzania frazy, którą pani z Krakowa chce wypowiedzieć. Czyli: najpierw ona wciska klawisz wydający głośny słyszalny dźwięk, sygnalizujący mężowi, żeby podszedł. Potem lewą stopą przewija na monitorze zwroty. W zwrotach nie ma ograniczeń. Do edytora można dodawać swoją listę fraz, np. podrap mnie po lewej nodze, swędzi mnie oko. Wbudowana sztuczna inteligencja najwyżej pozycjonuje zwroty zatwierdzane najczęściej: podejdź, tak, nie, pić, lekarz, toaleta, jeść. Sztuczna inteligencja najniżej wycenia te najważniejsze: kocham, przepraszam. Mają najniższy priorytet, gdyż totalnie rozdrażnieni wypowiadają je rzadko. Mielibyście coś? Z początku jastrzębscy wynalazcy ze szkoły nr 6 odruchowo podawali rękę swoim pacjentom. Cofali. Teraz na powitanie muskają lekko ramię. Wicedyrektor Smyczek wtedy na nich patrzy. I myśli, że może to, co widzą w tych domach, jest cenniejsze przyszłościowo niż te wszystkie kanony poezji. Że niby: co Mickiewicz miał na myśli? Co miał, to miał. Tu chodzi o to: co ten żywy człowiek ma na myśli? Niskobudżetową wynalazczość szkolną zaczął Kuba, już absolwent, student Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Cztery lata temu Dominika wygooglowała w necie notkę o nagradzanych młodych talentach z Jastrzębia. Napisała w mailu, że ma w Gorzyczkach ojca, lat 56. Cierpi na zanik mięśni, nie porusza się, ostatnio stracił głos, ręce bezwładne, więc skomunikować się pisemnie też nie potrafią. A remontują dom. Trzeba omówić z ojcem detale co do domu. Czy mieliby coś? Nadmieniła w PS, że co prawda są na rynku elektroniczne systemy wspomagające komunikację z niepełnosprawnymi, ale kogo na nie stać. Kuba odpisał, że to nie jego działka. Ale ponieważ ma styl zasypiania z kartką i długopisem, mózg mu w nocy zaczął pracować. Nad ranem okazało się bardzo proste. Obudził się i nazwał sprawę chałupniczo: zlecenie życia. Po pierwsze dlatego, że rzecz miałaby ułatwić komuś życie, po drugie było to najbardziej wciągające zlecenie, jakie w życiu dostał. Zadzwonił do Maćka, czy w to wejdzie? Jasne. Jeździli modyfikować. Najpierw myśleli, że ojciec wysuwa język do przodu. Ale nie było szans. Tylko kiwał głową na tak lub nie. Zobaczyli, że stopy mu fajnie chodzą. Pierwszego kontrolera mowy, alternatywnego cenowo do tych już wynalezionych, przystosowali do potrzeb ojca w cztery miesiące. Pod wrażeniem był nawet PFRON. Potem w zlecenia życia weszła szkoła, a Kuba odchodząc przyuczył młodszych. Teraz oni lepią niskobudżetowe wynalazki z tego, co znajdą na peryferiach, czyli: zapleczach biurowców, gdzie firmy odstawiają przestarzały sprzęt, na tyłach komputerowych sklepów, w ojcowskich składzikach. Musowo radzić sobie. Wicedyrektor Smyczek nie ma nawet telefonu służbowego. Wszystkie konsultacje z pacjentami robi za swoje. Szkoła to nie kopalnia. Niech spróbują na kopalni powiedzieć, żeby górnicy sobie kupili łopatę. To podniosą kilofy na znak strajku. Finansowo wkłada się tylko grosze. Przykładowo, w taśmę malarską, która dobrze zakleja szczeliny między przyciskami klawiszy. Albo grubsze kółka na klucze. Te z kolei zadowalająco utrzymują ciężar i przydają się jako haczyki do montażu wynalazków przy łóżku. Jakiś ruch W pracowni szkolnej trwa składanie manipulatora sterowania myszką komputera. Ale to już inny wynalazek. Dla ruszających ustami, brodą, policzkiem, językiem, czyli potrafiących mówić. Bardzo proste. Uchwyt ze statywem instaluje się w górnej części łóżka. Do statywu mocuje się jakby dżojstik, czyli patyczek od lizaka. Żeby nie zranił języka, wykańcza się go koralikiem, znalezionym w maminej biżuterii. Sparaliżowany od szyi w dół bierze patyczek do ust i serfuje. Bardzo proste. Już skorzystał Tomek Polnik. Tomek nie potrzebuje edytora zwrotów. Po wypadku została mu głowa. Album ślubny Tomka jest najnowszej generacji. Wysokobudżetowy. Kosztował tysiąc złotych. Wodoodporny. Ślubni mogą kartkować go nawet w basenie. Dostał album miesiąc po weselu. Już na oiomie. Z pracy na kopalni podwoził go kolega. I – bardzo proste – co miało być, to się stało. Lekarz dał młodej żonie dwie reklamówki: tu są rzeczy tego, co przeżył, tu niestety. Tomek był spakowany w pierwszą reklamówkę. W ośmiu miejscach złamany kręgosłup. Nie zbudowali domu. Zostali u ojców. Tomek musi być w bliskiej odległości czyichś dłoni. Rano, gdy żona wychodzi do pracy, dłońmi Tomka jest matka. Przewraca mu kartki, zmienia kanały w telewizorze, kładzie jego rękę na łóżko, kiedy spadnie. Zanim chłopcy zaoferowali się z jastrzębskim wynalazkiem, tylko leżał. Co było mówić? Z rodziną już wszystko sobie opowiedzieli przez te dwa lata. Żeby nie absorbować sobą, wypełniał czas patrzeniem na rybki. W pokojach sparaliżowanych często są akwaria. Relaksują. W wodzie zawsze jest jakiś ruch, przy czym nie ma krzyku. Teraz ma urozmaicenie. Przewija ustami strony w komputerze. Wyszukuje mecze. Na całym świecie zawsze grają jakiś mecz. Ogląda filmy o kopalniach. Albo o cudzych akwariach na YouTube. Bądź usiądzie na fejsie. Jastrzębscy wynalazcy na co dzień są utytłani sprawdzianami, wypracowaniami, lekturami, maturami. Miesięcznie w pracowni szkolnej są w stanie zmontować maksymalnie trzy zestawy pod potrzeby indywidualne. Jeśli trwają prace nad dżojstikami do manipulatorów, w sklepiku szkolnym kupują hurtowo lizaki. Już nie mają na nie smaku. Losują, na kogo wypadnie lizanie. Bo tu chodzi tylko o patyczek. Mimo wszystko Wynalazki należy testować. Nie ma opcji, że zdrowy uda sparaliżowanego i podpowie, co poprawić. Naturalnie żyjący nie udadzą bezruchu. Będą pomagać sobie, choćby minimalnie. Dlatego wicedyrektor Smyczek dwa lata temu napisał do fundacji Mimo Wszystko Anny Dymnej, czy mają kogoś,