28 grudnia 2018 r. zapadł, po blisko 10 latach, wyrok w sprawie Czesława Małkowskiego, byłego prezydenta Olsztyna, oskarżonego przez podwładną z ratusza o molestowanie i gwałt na niej, kiedy była w ósmym miesiącu ciąży. To już kolejny wyrok w tej sprawie. W 2015 r. Małkowskiego skazano na pięć lat bezwzględnego pozbawienia wolności. Małkowski odwołał się i sąd odesłał sprawę do ponownego rozpatrzenia, które zakończyło się tym razem uniewinnieniem. Proces został utajniony, podobnie jak przekazane ustnie uzasadnienie wyroku. Nie wiadomo, czy poszło o kwestie proceduralne, czy o bardziej zasadnicze problemy. Wyrok nie jest prawomocny, a prokuratura już zapowiedziała odwołanie.
Przez długie, trudne procesy ofiary zniechęcają się do zeznań
Skarżąca Małkowskiego pracownica ratusza, a także jej dziecko żyją w cieniu procesu już od ponad dekady. Bez względu na to, jak zakończy się zapowiedziana przez prokuraturę apelacja, kobiety w całej Polsce po raz kolejny dostały sygnał, że jeśli zdecydują się wejść na drogę sądową w przypadku ataku, ich życie przeobrazi się w wieloletni ciąg konfrontacji z przeżytą traumą. Nie wiadomo bowiem, dlaczego sąd pierwszej instancji ciągnął procedury przez siedem lat, powołując coraz to nowych biegłych, ponad 60 świadków i wyznaczając aż 54 terminy rozpraw, ani czemu sąd rejonowy w Elblągu, rozpatrując apelację, zarządził ponowny proces, odsyłając sprawę do sądu rejonowego w Olsztynie, skoro istniała możliwość ponownego zbadania już zgromadzonych dokumentów.
Jak podkreśla Katarzyna Kądziela, liderka Inicjatywy Feministycznej: „Znane są przypadki, kiedy ofiara, udręczona długim procesem i koniecznością składania wciąż na nowo zeznań, konfrontowana z zarzutami o konfabulację czy po prostu doznając typowych dla stresu posttraumatycznego problemów z pamięcią, po prostu odwoływała swoje oskarżenia. Być może taki właśnie jest cel przeciągania spraw...”. W Olsztynie proces i uzasadnienie wyroku zostały utajnione – nie wiadomo więc, czy nie miało miejsca coś podobnego.
Tak czy owak decyzja olsztyńskiego sądu z pewnością będzie mieć efekt mrożący dla tysięcy ofiar, którym rodzina czy adwokaci wybiją z głowy zawiadamianie o gwałcie czy molestowaniu – dla ich własnego dobra. Jak z tego punktu widzenia uznać zarówno siedmioletni proces wyjściowy, jak i decyzję sądu apelacyjnego za realizację konstytucyjnego prawa do równego traktowania przez władze publiczne, skoro połowa populacji jest w taki sposób odstraszana od poszukiwania sprawiedliwości na drodze sądowej i zgłaszania przestępstw? Trudno też oczekiwać, żeby adwokaci masowo zgłaszali się do prowadzenia pro bono procesów ciągnących się przez dekady.
Czytaj także: Molestowanie seksualne: dlaczego kobiety milczą przez lata?
To nie skandal obyczajowy, ale ciężkie przestępstwo
Warto zauważyć, że problemem jest nie tylko komunikat płynący ze strony sądu, ale i traktowanie medialne tej sprawy. Kiedy w 2008 r. prokuratura, równolegle z pracownicą olsztyńskiego ratusza, postawiła Czesławowi Małkowskiemu zarzuty gwałtu i molestowania, media natychmiast skojarzyły tę sprawę z niewiele wcześniejszym procesem posła Łyżwińskiego i reportażem „Praca za seks w Samoobronie” Marcina Kąckiego. Podobnie jak wcześniej sprawa Stanisława Łyżwińskiego casus Małkowskiego ochrzczony został mianem „seksafery w olsztyńskim ratuszu”. Tak jakby chodziło o obyczajową transgresję, a nie o ciężkie przestępstwo pozostawiające ślady na całe życie.
W kontekście kuriozalnej linii obrony Małkowskiego, że „nigdy nie zdradził swojej żony” (później były prezydent miasta przyznał się do odbywania stosunków z podwładną, choć twierdził, że były konsensualne), a także bronienia „skruszonego męża” przez Kościół, cała sprawa zaczęła być przedstawiana raczej jako przaśna polska wersja Kamasutry i brakujący rozdział wyznań Anastazji P. niż gehenna dominacji i podporządkowania, o której zgodnie opowiadały kobiety w olsztyńskim urzędzie.
Wciąż wysoka tolerancja wobec nadużyć seksualnych
Właśnie jako „bohater seksafery”, a nie jako osoba z toczącym się procesem o gwałt i molestowanie, Czesław Małkowski mógł trzy razy z rzędu startować w wyborach na prezydenta Olsztyna i dostawać się do drugiej tury. W wyborach w 2018 r. dostał ponad 22 tysiące, czyli ponad 30 proc. głosów. W drugiej turze oddało na niego głos aż 45 proc. z nieco mniej niż połowy uprawnionych do głosowania. Mimo wciąż wysokiej tolerancji wobec przestępstw i nadużyć seksualnych trudno sobie wyobrazić, by podobne wyniki otrzymał ktoś od początku przedstawiany jako domniemany gwałciciel, a nie jako niewierny mąż...
Czytaj także: Ile przemocy musi być w gwałcie, żeby sprawcę skazano?