Papieski biograf o pontyfikacie i krytykach Franciszka

Adam Szostkiewicz: – Krążą pogłoski, że papież Franciszek złoży dymisję w nowym roku… Austen Ivereigh: – Nie słyszałem o tym. Faktycznie, wspomniał w wywiadzie dla meksykańskiej telewizji, że jego pontyfikat może być krótki, cztery, pięć lat. Wiem, że w jego otoczeniu mówi się dzisiaj o siedmiu latach, czyli do 2020 r., kiedy będzie miał prawie 85 lat. Franciszek nie ma problemu z abdykacją. Ustąpienie swego poprzednika uważa za akt profetyczny. Jak pan odebrał sugestie znanego włoskiego dziennikarza Antonia Socciego, że wybór papieża Franciszka jest nieważny, bo dokonano go, naruszając procedury? To chore. Socci uważa też, że abdykacja Benedykta XVI nie była ważna, choć sam Benedykt temu zaprzecza. Kwestionowanie legalności wyboru papieży to nic nowego. A co się stanie z osobami postawionymi przed watykańskim trybunałem karnym w związku z tzw. aferą Vatileaks2, czyli wyciekiem kościelnych dokumentów finansowych? Nie wiem. Ten proces powinien wyjaśnić, jak to się stało, że dokumenty wyciekły. Co do dziennikarzy, to nie podlegają jurysdykcji sądowej Watykanu. Uważam, że wezwanie ich przed sąd watykański nie było dobrym pomysłem. Ale chciałbym się dowiedzieć, czy i jaki mieli udział w tym niewątpliwym przestępstwie. Jeśli jednak po prostu dostali te dokumenty, to wzywanie ich do sądu nie ma sensu. Ale o co mogło im chodzić? O skompromitowanie kurii rzymskiej? Zarzuty mówią o zmowie przestępczej pracowników Watykanu z dziennikarzami. W Watykanie istniała swoista kultura bezkarności dotycząca takich spraw. Franciszek chce z tym skończyć. Watykanista Sandro Magister miał dostęp do encykliki „Laudato si” przed jej opublikowaniem. Szanująca się instytucja nie może takich rzeczy tolerować. Franciszek wkrótce pojedzie do Meksyku. Kwestia imigrantów to gorący temat kampanii prezydenckiej w USA. Czy papież może wpłynąć na wynik wyborów? Franciszek na pewno ma wpływ na to, jakie stanowisko zajmie Kościół amerykański, a ten za bardzo ulega politycznej prawicy. Znamy jego stanowisko w sprawie aborcji, o wiele mniej słyszymy o stanowisku w sprawie kary śmierci, dostępu do broni, ekologii. Co do imigrantów, stanowisko Franciszka jest jasne od wizyty na Lampedusie. Gdy papież odwiedził Stany, chciał ponoć przekroczyć granicę amerykańsko-meksykańską, jak czynią to imigranci. Jest to wciąż jego pragnieniem. W Meksyku na pewno będzie mówił nie tylko o kwestii imigrantów, lecz przedstawi też swoją wizję wspólnego przeznaczenia Ameryk. A pobyt Franciszka w przygranicznym Ciudad Juárez może przykuć uwagę świata. Spodziewam się, że wygłosi tam bardzo mocną homilię. W swej biografii nazywa pan Franciszka papieżem radykalnym, a zarazem wielkim reformatorem. Na czym polega radykalizm papieża? Franciszek wpisuje się w tradycję radykalnych reform w Kościele. Jej symbolem jest św. Franciszek z Asyżu. Chodzi tu o duchowe oczyszczenie Kościoła ze światowości. Dziś Kościół nie zabiega o władzę i bogactwo, lecz proponuje ludziom ewangelię Chrystusa. Radykalne jest też odwołanie się do korzeni chrześcijaństwa, próba przywrócenia tego, co w dziejach Kościoła zostało zagubione. Radykałem jest Franciszek także wtedy, gdy stawia raczej na ubogich duchem, zwykłych pobożnych ludzi, niż na elity kościelne i światowe. Wreszcie – jest nieustraszonym radykałem, gdy występuje przeciwko różnym grupom interesu, nie zwracając uwagi, że może im się narazić. Tyle że o ubogich upomina się prawie każdy papież i niewiele z tego dla nich wynika. To prawda, ale Franciszek jest nowatorski w tym, jak przedstawia subtelności nauk Kościoła. Prawica krytykuje go za to, że rzekomo zmienia nauczanie Kościoła. Nie zmienia. Ale daje zarazem prostotą i skromnością własnego życia świadectwo wierności naukom, które Kościół głosi. Zauważalny jest kontrast między życiem, jakie prowadzi w Watykanie, a życiem niektórych wysokich urzędników kurii rzymskiej. Franciszek rozumie, co to jest władza i hierarchia. Jest urodzonym przywódcą także w sensie politycznym. Dostrzega oderwanie elit od życia zwykłych ludzi. Także elit kościelnych. Pisze pan, że zadaniem Jana Pawła II było zachowanie jedności Kościoła i dlatego centralizował on Kościół instytucjonalny. Czy reformy Franciszka idą w przeciwnym kierunku? Wydaje mi się, że Jan Paweł II nie tyle centralizował, ile źle znosił niezgodę i kontrowersje w Kościele, co wynikało z jego doświadczeń z władzami komunistycznymi. Decentralizacja to pojęcie polityczne, w Kościele można mówić o kolegialności, zwiększaniu roli biskupów jako doradców papieża i jako rządców kościelnych prowincji, a także o włączaniu biskupów do zarządzania Kościołem powszechnym, którego centrum administracyjne jest w Rzymie. Na niedawnym synodzie o rodzinie widać było, jak ta właśnie zasada realizuje się za pontyfikatu Franciszka. Tak, Franciszek nie ma problemu z różnicami poglądów w Kościele. Synod był miejscem dyskusji i rozważań. Do głosu doszło także doświadczenie zwykłych wiernych. Działo się to w duchu czegoś, co nazwałbym nową uczciwością w debacie kościelnej, jakiej nie było za poprzedników Franciszka. Nigdy przedtem nie mówiło się tak otwarcie np. o korupcji w Kościele czy o stanie finansów kościelnych. Zarazem Franciszek powołał radę dziewięciu kardynałów do pomocy w reformie kurii rzymskiej. Pochodzą z Kościołów lokalnych, co można odczytać jako stworzenie możliwości, by te Kościoły miały wpływ na centrum. Czy to aby nie recepta na bunt kurii rzymskiej przeciwko papieżowi? Wielu kurialistów jest głęboko niechętnych Franciszkowi. Ale nie jest sam, ma ważnych współpracowników, choćby w radzie kardynałów, którą powołał do pomocy w reformie kurii rzymskiej. Wielu prałatów dostrzega potrzebę zmian. Nie chodzi więc w istocie o opozycję papież–kuria, lecz o istnienie grup interesów, które czują się zagrożone polityką Franciszka. Grają na przeczekanie pontyfikatu. Pan wspomniał, że prawica w USA odcina się od Franciszka. W Polsce jest podobnie, papież jest krytykowany na prawicy. Uważa się, że wypowiedziami i gestami niszczy autorytet urzędu papieskiego i Kościoła. Bardziej ceniony jest papież senior Benedykt XVI. To oznacza, że wizja Kościoła jako monarchii jest u was wciąż popularna. Wszystko ma być jak na dworze królewskim, nic nie może być spontaniczne. Z takiego punktu widzenia pontyfikat Franciszka musi wydawać się koszmarem. Tymczasem prawda jest taka, że wbrew pozorom papiestwo nie jest instytucją monarchiczną. Jest kontynuacją urzędu św. Piotra, który był rybakiem. Franciszek przełamał barierę komunikacyjną między Kościołem a ludźmi, i to chyba nieodwołaln