Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Świat

Nieobecność Kapuścińskiego

Ryszard Kapuściński: niedoceniony świadek stulecia

Ryszard Kapuściński Ryszard Kapuściński Krzysztof Wójcik / Forum
Ryszardowi Kapuścińskiemu wzniesiono kilka symbolicznych pomników – nagród i fundacji jego imienia. 10 lat po jego śmierci uderza jednak to, że polityczne przesłanie jego twórczości pozostaje w Polsce nieobecne.
Kapuściński wiele polskich stereotypów o Trzecim Świecie przełamał. Burzył silny w naszej kulturze Sienkiewiczowski stereotyp rasistowski. Na fot. Angola, ok. 1890 r.Popperfoto/Getty Images Kapuściński wiele polskich stereotypów o Trzecim Świecie przełamał. Burzył silny w naszej kulturze Sienkiewiczowski stereotyp rasistowski. Na fot. Angola, ok. 1890 r.

Narysował nam nową mapę świata – nam, wiecznym ofiarom, lubiącym celebrować własne nieszczęścia, które oślepiają na nieszczęścia innych. Nam, doświadczonym jako wspólnota rozbiorami, wojnami, dyktaturami; między potężnymi Rosją a Niemcami, między Wschodem a Zachodem – oto symboliczny obszar dominującej u nas wyobraźni politycznej.

XX w. był wyjątkowy nie tylko ze względu na ustanowienie systemów totalitarnych, lecz także ze względu na narodziny Trzeciego Świata. Kapuściński pisał w „Lapidarium II”, że „gdy polityczną mapę świata z pierwszej połowy wieku położymy obok mapy z drugiej połowy, to zobaczymy dwa zupełnie różne światy. Na pierwszej mapie świat był uporządkowany hierarchicznie” – kilka zachodnich imperiów kontrolowało znaczne połacie globu jako swoje kolonie i dominia. Dziś mapa wygląda inaczej, jest na niej niemal 200 niepodległych państw.

XX w. – zwracał uwagę Kapuściński – to nie tylko dwie wojny światowe, wszczęte w owej, rzekomo lepszej, Europie, lecz także zbrodnie ludobójstwa popełnione przez Europę w krajach Południa, m.in. w Kongu, Kenii, Namibii, a następnie emancypacja Południa i dekolonizacja w drugiej połowie stulecia. Dodajmy dla porządku: na Południu, czyli w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej, żyje dziś większość ludzi.

Nie było w polskiej kulturze innego twórcy, który by tak konsekwentnie jak Kapuściński powtarzał te prawdy i który poświęciłby twórczość uświadomieniu nam, że mapa świata wygląda inaczej niż ta nakreślona przez małą wyobraźnię, naznaczoną martyrologią, ignorancją, poczuciem wyższości.

1.

Po pierwsze więc – inna mapa. Po drugie – perspektywa różna od polonocentrycznej.

Polityka 3.2017 (3094) z dnia 17.01.2017; Świat; s. 49
Oryginalny tytuł tekstu: "Nieobecność Kapuścińskiego"
Reklama