Naukowcy z uniwersytetu w Waszyngtonie opublikowali raport, w którym udowodnili zaangażowanie rosyjskich trolli w internetową debatę o zasadności stosowania szczepionek w Stanach Zjednoczonych. Badacze pokazali też, że konta, które brały udział w debacie na ten temat, były nadzorowane przez funkcjonariuszy Internet Research Agency – związanej z rosyjskim wywiadem wojskowym i odpowiedzialnej za rozpowszechnianie dezinformacji. Zdaniem autorów raportu boty i konta obsługiwane przez prokremlowskich hakerów w latach 2014–17 zamieściły na Twitterze więcej wpisów na temat szczepień niż osoby fizyczne. Poza inicjowaniem dyskusji angażowały się w rozmowę pod wpisami. Rosjanie używali neutralnych ideologicznie hashtagów dla popularyzacji dyskusji. W ten sposób ich wątki były łatwiejsze do znalezienia i docierały do większej liczby użytkowników.
Rosjanie wywołują konflikty. Także w sieci
Analiza wpisów szczepionkowych zamieszczanych przez osoby fizyczne wskazuje, że co trzeci z nich charakteryzował się wysoką polaryzacją poglądów, a 35 proc. tych użytkowników wypowiadało się przeciw szczepieniom. Wpisy rosyjskich trolli charakteryzowały się zdecydowanie mniejszą polaryzacją (20 proc. skrajnych postów) i większym zróżnicowaniem opinii (47 proc. przeciw szczepionkom). Dane te wpisują się w taktykę używaną przez prokremlowskich trolli w trakcie kampanii przed amerykańskimi wyborami prezydenckimi w 2016 r. Unikanie skrajnych wypowiedzi ma uwiarygadniać komentujące konta, a wplecenie w dyskusję obu punktów widzenia ma zachęcić osoby fizyczne w serwisie do zamieszczenia własnych wpisów. W ten sposób Rosjanie mają nadzieję doprowadzać do konfliktów, a w konsekwencji do zwiększenia tarć społecznych.
Najpopularniejsze wpisy antyszczepionkowe promowały teorię o dostępności czystych szczepionek jedynie dla amerykańskich elit. Według tej narracji reszta społeczeństwa miałaby otrzymywać szczepienia gorszej jakości – teoria miała na celu zwiększyć podziały wokół debaty o pogłębiających się nierównościach społecznych w USA. Efekt propagandowy bezpośrednio przekłada się też na stan zdrowia Amerykanów. Już w 2017 r. zanotowano delikatny spadek liczby dzieci zaszczepionych na odrę – było to 91 proc., o 1 pkt proc. mniej niż rok wcześniej. Według ekspertów trend najpewniej pogłębi się w 2018 r.
Coraz więcej zachorowań na odrę
Podobnie niepokojącą tendencję można zauważyć w Europie. Unia Europejska alarmuje, że od stycznia do czerwca państwa członkowskie odnotowały 41 tys. zachorowań na odrę, czyli tyle samo co w całym 2017 r. Rozpowszechnianie choroby jest bezpośrednio wiązane ze spadkiem liczby szczepień. W Polsce odsetek dzieci szczepionych na odrę również spada. Od 2008 do 2014 r. przeciw chorobie szczepiono 98 proc. W 2015 r. było to 97 proc., w 2016 – 96 proc. Nowsze dane są niedostępne, ale podobnie jak na Zachodzie najpewniej należy się spodziewać utrzymania trendu spadkowego.
Przykład szczepionek pokazuje, że rosyjskie kampanie dezinformacyjne nie skupiają się jedynie na wpływaniu na najważniejsze wybory i inne istotne procesy polityczne. Funkcjonariusze IRA za cel obierają sobie wszelkie tematy, które mogą doprowadzić do kryzysów społecznych, gospodarczych lub politycznych w krajach Unii i NATO. Przykłady? Wzmacnianie antyukraińskich nastrojów w Polsce, antyimigranckich postaw w Niemczech lub antymuzułmańskich w Holandii.
Zwiększenie napięć w pierwszej kolejności ma doprowadzić do destabilizacji i osłabienia zachodnich rządów. W dalszej – do umocnienia się ugrupowań sprzyjających polityce Kremla, takich jak francuski Front Narodowy i niemiecka Alternatywa dla Niemiec.